Hugur - 01.01.2018, Page 60

60 Svavar Hrafn Svavarsson
empíristum, eins og Sextos víkur að í niðurlagi Höfuðdráttanna, þegar hann
ber saman efahyggjumanninn, „sem vill lækna með rökum hofmóð og bráðræði
kennimannanna“ (PH 3.280) við lækninn sem berst við kvilla líkamans. Pyrr-
honismi býður lækningu – þerapíu – eins og læknislistin. Empíristarnir útskýra
tilkomu lækninga á sama hátt og pyrrhonistar útskýra tilkomu hugróar, með til-
vísun til tilviljunar. Útskýringuna má finna hjá Galenosi í Höfuðdráttum empír-
ismans.19 Hann segir:
Sú þekking er sögð verða til af sjálfu sér sem verður til fyrir tilviljun eða
náttúru sína; fyrir tilviljun, eins og þegar einhver sem þjáist af verk í aft-
anverðu höfðinu hrasar af hendingu, sker hægri æðina á enni sínu, missir
blóð, og verður heill heilsu.
Þessari skýringu er ekki ætlað að sýna að maður eigi að hrasa (eða hrasa af
tilviljun) þegar hann þjáist af höfuðverk í von um að missa nægilega mikið blóð.
Miklu frekar er henni ætlað að sýna að við því megi búast, í ljósi þessarar reynslu,
að lækna megi höfuðverkinn með blóðtöku. Á sama hátt skýrir Sextos tilkomu
hugróar sem hendingu í framhaldi af dómsfrestun vegna jafnvægis ólíkra greinar-
gerða fyrir andstæðum sýndum. Slík hefur verið reynsla efahyggjumannanna;
vitaskuld er þetta ekki kenning þeirra, því þeir setja ekki fram kenningar. Vilji
maður þess vegna öðlast hugró er heillavænlegast að fresta dómi, af réttum sökum
vitaskuld og á réttan hátt, ekki með því að ákveða að fresta dómi heldur vera
nauðbeygður af téðu jafnvægi til að fresta dómi. Og til að takast það, þarf að búa
yfir hæfileikum efahyggjumannsins.
Tilvísanir
Ágúst H. Bjarnason. 1910. Yfirlit yfir sögu mannsandans: Hellas. Reykjavík: Sigurður
Kristjánsson.
Ágúst H. Bjarnason. 1950. Saga mannsandans III: Hellas. Reykjavík: Hlaðbúð.
Bett, R. 2000. Pyrrho, His Antecedents, and His Legacy. Oxford: Oxford University
Press.
Bett, R. 2010. Scepticism and ethics. The Cambridge Companion to Ancient Scepticism
(bls. 181–194). Ritstj. R. Bett. Cambridge: Cambridge University Press.
Burnyeat, M. og M. Frede (ritstj.). 1997. The Original Sceptics. Indianapolis: Hackett.
Galen. 1985. Three Treatises on the Nature of Science. Ensk þýð. R. Walzer and M. Frede.
Indianapolis: Hackett.
House, D. 1980. The Life of Sextus Empiricus. Classical Quarterly 30, 227–238.
Hume, D. 1978 [1888]. A Treatise of Human Nature. Ritstj. L.A. Selby-Bigge og P.H.
Nidditch. Oxford: Clarendon Press.
Hume, D. 1999 [1988]. Rannsókn á skilningsgáfunni. Þýð. Atli Harðarson. Reykjavík:
Hið íslenzka bókmenntafélag.
Popkin, R. 2003. The History of Scepticism: From Savonarola to Bayle. Oxford: Oxford
University Press.
19 Galenos reiðir einnig fram lengri skýringu í upphafi verksins Um skólana fyrir byrjendur; sjá
Galen 1985.
Hugur 2018meðoverride.indd 60 24-Jul-18 12:21:23