Andvari - 01.01.2018, Blaðsíða 120

ANDVARI DYSIN, VARÐAN OG VERÐANDIN 119
tíma upp á skilgreiningar og flokkun á fólki og hugsun þess. Skólavarðan
er mótuð úr andlegu hráefni tímanna og þá á aðeins eftir að lesa úr henni
merkinguna. Þegar varðan er reist á holtinu í fyrstu er hún bænum vegsauki
því vissum áfanga hefur verið náð. Varðan sem tákn miðlar þá verðandi
Reykjavíkur eins og Björn talar um.22 Borgarandinn brýst fram í því formi
sem varðan er mynduð í og þeim gildum sem hún er gædd.23
Eftir að Hólavallaskóli er fluttur til Bessastaða má segja að „borgarand-
inn“ hafi tapað einhverju og upplifi skort sem hann þarf að bæta sér upp á
einhvern hátt. Skólavarðan verður því enn mikilvægari en fyrr og aukin þörf
á að gera hana stærri og meiri. Skólinn flyst síðan aftur til Reykjavíkur að
nokkrum árum liðnum og þá taka menn enn upp á því að hækka vörðuna
og bæta, og nú eru settar svalir á topp hennar. Varðan verður leið fyrir íbúa
höfuðstaðarins til þess að hefja sig upp yfir umhverfi sitt. Á svölum vörð-
unnar var hægt að líta hjá daglegu amstri, yfir hrörlegt umhverfi sitt og dást
að hinu háleita. Hún varð þannig leið til að upplifa á eigin skinni það sem
myndi eiga sér stað í innri manni, fylgdi maður þeim gildum sem varðan
stóð fyrir. Varðan var áminning, viti sem hægt var að horfa til ef maður
villtist af leiðinni til betrunar.24
Og hvað á holtið að heita?
Það var Sigurður Guðmundsson (Sigurður málari / Siggi Gení) sem teiknaði
Skólavörðuna í þeirri mynd sem hún var reist frá grunni í þriðja og síðasta
sinn. Árið 1973 skrifar Björn Th. Björnsson í bók sinni um íslenska mynd-
list, að ævisaga Sigurðar endurspegli að nokkru leyti hinn nýja anda sem var
smám saman að búa um sig í landinu.25 Það birtist meðal annars í því hversu
almennt fólk studdi Sigurð til náms í list sinni.
Engu var líkara en frami Sigurðar væri persónuleg uppreisn þess sjálfs. Jafnvel
fátækt fólk víðsvegar úti um land, sem hafði aldrei séð mynd á ævinni, sendi honum
nokkra skildinga um langan póstveg; á einhvern óljósan hátt var það framlag þess
til hins unga Íslands, sem var að rísa.26
Eins má þar nefna þær hugmyndir sem Sigurður hafði um framtíð borg-
arinnar. Hann vildi efla menningarlífið í höfuðstaðnum, mennta lýðinn
í myndlist og leiklist og þar að auki langaði hann að taka til hendinni í
bæjarmálum. Tenging Sigurðar við tíðarandann – eða verðandina – birt-
ist þó kannski einna skýrast í þeim hugmyndum sem Sigurður hefur um
Skólavörðuna sjálfa, sem virðist kjarna þessi atriði, en „hann vildi hlaða
hana upp, svo að hún geti orðið „byrjun til stórkostlegrar byggingar og jafn-