Andvari - 01.01.2018, Side 121

120 KJARTAN MÁR ÓMARSSON ANDVARI
vel fyrir Alþingishúsið stóra – í öllu falli verða þar reistar stærri byggingar
með tímanum““.27 Þar má sjá að Sigurður er farinn að hugsa, um miðbik 19.
aldar, á sömu nótum og menn á þriðja áratug þeirrar tuttugustu, þegar hug-
myndir voru uppi um háborgina.28
Segja mætti að bygging Skólavörðunnar hafi verið fyrsta skrefið í þúsund
mílna leið Íslendinga í átt að kúltíveringu. En ef bygging hennar er tákn um
framför og nýja tíma, þess sem koma skyldi, má einnig líta á hana sem enda-
punktinn á eldra skeiði. Líta má á nafnabreytingu holtsins sem minnst var á
hér að framan sem táknræna fyrir straumhvörf í hugsunarhætti borgaranna.
Benda má á sambærilegt dæmi á landsvísu. Í upphafi þriðja áratugarins birt-
ist grein í Eimreiðinni þar sem því var haldið fram að Ísland væri „ljótt,
óhrjálegt nafn, sem hefir stórspillt hugmyndum manna úti um heim á land-
inu“ og væri aðalorsök þess að „Íslendingar væru haldnir Skrælingjar“.29
Ritari greinarinnar, Þorsteinn Björnsson, leggur til að nafni landsins verði
breytt í Sól-ey
[þ]ví sú ótrú, sem legið hefir á landinu frá landsbúum sjálfum, á furðulega
sterka rót í nafninu, þótt fæstir geri sér máske grein fyrir því. Gagnið er þetta:
hráslaga-myndin gamla breytist í aðra fegurri og bjartari, utanlands og innan.30
Það er langt í frá léttvæg breyting sem á sér stað þegar kennileiti í hjarta
bæjarins er nefnt upp á nýtt. Eins má það teljast merkilegt að það er ekki
skipun að „ofan“ sem verður til þess. Skiptin eiga sér stað í einhvers konar
lífrænu ferli í huglægu umhverfi íbúa, þar sem þeir endurskilgreina hápunkt
bæjarins - undir hvaða flaggi þeir kjósa að sigla.
Skýrt dæmi um hugsanleg vandkvæði slíkra nafnaskipta er tilraun bæjar-
yfirvalda í Reykjavík til að breyta nafni Klambratúns í Miklatún á sínum
tíma. Árið 1964 var ákveðið á fundi borgarráðs að breyta nafni Klambratúns
sökum þess að nafnanefnd borgarinnar fannst víst nafnið „Klambratún full
sveitó fyrir stórborgina Reykjavík“ vegna alls þess uppgangs sem þá var í
borginni, því „stórborgarbragur hafi verið að færast yfir borgina með mal-
bikuðum götum og fleiru“.31 Það sem kom hins vegar í ljós var að ekki er
nóg að fyrirskipa nafnabreytingar ef engin breyting verður á hugsunarhætti
borgarbúa. Ekki er nóg að malbika götur og hætta að vera lummó, „rós
er rós er rós“, hvað svo sem þú kallar hana.32 Nýja nafnið á túninu festist
aldrei í sessi og svo fór að lokum að árið 2010 lagði þáverandi borgarstjóri
Reykjavíkur, Jón Gnarr, fram tillögu þess efnis að nafnið Klambratún yrði
formlega tekið upp á nýjan leik. Borgarráð samþykkti tillöguna einróma.
Rökstuðningur borgarstjóra var ekki flóknari en svo að „nafnið hafi aldr-
ei unnið sér sess í hugum borgarbúa sem hafi haldið áfram að kalla það
Klambratún í daglegu tali“.33