Úrval - 01.05.1968, Blaðsíða 16

14
ÚRVAL
Hann sendi því son sinn William
með segliskipinu Deptford, sem
lagði af stað frá Portsmouth til
Jamaica í nóvember 1761. Þegar
skipið kom til Jamaica tveim mán-
uðum seinna, hafði þessu undra-
úri Harrisons skeikað um aðeins
5 sekúndur. Og það hafði fundið
staðarákvörðun fyrir Jamaica
þannig, að ekki munaði nema 1—14
sjómílu, sem var stórkostlegt af-
rek. En nefndin, sem úthluta átti
verðlaunum úrskurðaði, að þetta
væri einungis slembilirkka.
Fleiri tilraunir voru gerðar með
jafn-stórkostlegum árangri, en
samt var verðlaunanefndin treg til
þess að borga út verðlaunin, sem
heitið hafði verið. Það var ekki fyrr
en Harrison var 80 ára (og 3 ár-
um áður en hann dó), að Georg
konungur III. skarst í málið og
heimtaði, að gamla manninum yrði
greitt að fullu fyrir hina merkilegu
uppfinningu sína.
Og þaðan í frá notuðu allir helztu
sæfarar heims eftirlíkingar af
krónómeter Harrisons til þess að
komast leiðar sinnar umhverfis
jörðina. (Öll upprunalegu eintökin
af krónómeter Harrisons mæla tím-
ann ennþá nákvæmlega í Sjóminja-
safni Bretlands).
Enda þótt regla væri komin á
tímamælingar á hafi úti, var enn-
þá allt í óreiðu með tímamælingar
á landi.
í flestum stærri borgum var ein-
hver, sem tók mól af sólinni í há-
punkti, og borgararnir settu klukk-
ur sínar samkvæmt því. Afleiðing-
in varð sú, að hver borg hafði sinn
eigin tíma, sem skipti reyndar ekki
miklu máli, fyrr en járnbrautir
komu til sögunnar. Ennþá var samt,
að þar til seint á síðustu öld voru
13 staðir í heiminum, sem allir áttu
að vera tímamiðstöð heimsins. í
Bandaríkjunum einum voru 70
mismunandi „standard“ tímamæl-
ingar.
Vandamálið var loksins leyst ár-
ið 1884, þegar fulltrúar 24 landa
komu saman í Washington til þess
að ákveða hvar tímamiðstöð heims-
ins skyldi vera. Fulltrúi Banda-
ríkjanna lagði til, að miðað yrði við
Greenwich í Bretlandi, því að Bret-
land átti stærsta skipaflota heims,
bjó til flest sjókortin, og þaðan
hafði komið fyrsti' nákvæmi krónó-
meterinn. Meirihluti fulltrúanna
var samþykkur, og samningur var
undirritaður, þar sem heiminum
var deilt niður 1 tímabelti í aust-
ur og vestur frá Greenwich. Þann-
ig varð tíminn í New York Green-
wich mínus 5 klst., San Francisco
mínus 8, Nome mínus 11, en Bagh-
dad varð aftur á móti Greenwich
plús 3 og Tokyo plús 9. Plúsarnir
og mínusarnir myndu síðan mæt-
ast um mitt Kyrrahafið við „heims-
tíma-línuna“ og þar yrði gerð leið-
rétting miðað við 24 klst. Þannig
gætu allir vitað hvað klukkan væri
— allsstaðar.*
í fyrstu var bara fylgst með því
í stjörnukíki, hvenær vissar stjörn-
* I febrúar s.l. vék sjálft Bretland
þó frá GMT, og flýtti klukkum
sínum um eina klukkustund til
þess að samræmast tímanum í
Vestur-Evrópu. GMT heldur samt
áfram að vera tíma-mælikvarði og
miðstöð heimsins.