Úrval - 01.05.1968, Blaðsíða 117

SITT AF HVERJU UM GAGNSEMI
115
tveim, sem ég drap á í upphafi, því,
sem nefna mætti kynvernd. Það
sjónarmið hefur af mörgum ástæð-
um orðið mönnum hugstæðara í
seinni tíð. Meðal ástæðna fyrir því
að áhugi erfðafræðinga beinist að
kynvernd sérstaklega, síðustu 20
árin, má fyrst og fremst nefna
hinar miklu framfarir og uppgötv-
anir í kjanreðlisfræði og notkun
kjarnorku á ýmsum sviðum. Til-
koma geislavirkra efna og mikil
og sífellt aukin notkun þeirra hef-
ur í för með sér breytingar í um-
hverfi mannsins og allra lífvera,
sem er áhugaverð fyrir erfðavís-
indin. Geislavirk efni eru þekkt fyr-
ir að valda margskonar skaða með
áhrifum sem þau hafa á líferni,
þar á meðal líferni alls þess, sem
lífsanda dregur.
Á undanförnum árum höfum við
oft verið minnt á návist þessara
efna. Fréttir af kjarnorkusprengj-
um fara vart fram hjá nokkrum
manni. Notkun kj arnorkusprengna
í síðustu heimstyrjöld skilur eftir
sársaukafullar og skelfilegar minn-
ingar. Notkun geislavirkra efna í
iðnaði, við sjúkdómsgreiningar,
sjúkdómsrannsóknir og lækningar
eru orðin dagleg og sjálfsögð við-
fangsefni mannanna. Það er aug-
ljóst mál, að þessi hættulegu efni
eiga ekki að vera áhugaverð fyrir
erfðavísindamenn eina eða valda
hópa manna, heldur áhugamál
allra.
FJÖREGG LÍFSINS
OG STÓRVELDIN
Stórveldin hafa veitt og veita
stjarnfræðilegum upphæðum til
kjarnvísinda. Þau hafa lagt mikið
að mörkum til erfðavísinda, en það
er sá þáttur líffræðinnar í dag,
sem sumir skipa í sama sess innan
hennar og kjarnvísindum er skipað
innan eðlis- og efnafræði.
Margir munu gera sér grein fyr-
ir samhengi því, sem er milli efl-
ingar erfðarannsókna samtímis því,
sem kjarnvísindin eru efld til góðs
og ills af ofurkappi stórveldanna.
Væru atómsprengj ur einungis
limlestingar og drápsvopn, hefðu
erfðavísindin ekki notið sérstakrar
umbunar síðustu árin umfram aðr-
ar greinar náttúruvísinda.
En því er þannig varið að atóm-
vopnin eru annað og meira en
drápsvopn og tæki til eyðingar á
mannvirkjum. Þau bera einnig í
sér mátt til að eitra og spilla kyn-
og líkamsfrumum allra lífvera. Hér
er um að kenna áhrifum geisla-
virkni á litninga kynfrumanna
krómósóminn, og annarra líkams-
fruma og erfðastofna þá sem þeir
bera og eru sérstaklega viðkvæm-
ir fyrir geislunum.
Áhrif slíkrar geislavirkni á
líkamsfrumur getur haft í för með
sér dauða frumunnar eða valdið
breytingu á henni sem kann að
kveikja illkynjaða sjúkdóma hjá
einstaklingum. Verði kynfrumur
fyrir geislavirkni, þannig að til
skaða verði, getur hið sama komið
fyrir þær og líkamsfrumurnar.
Þær geta dáið eða breytzt í illkynja
frumur en einnig geta eituráhrif-
in orðið til þess að eyðileggja
smærri eða stærri hluta af erfða-
stofnkeðju litninganna. Þannig út-
leikin getur kynfruman samt verið