Eimreiðin - 01.01.1918, Síða 120

120
RITSJÁ
[Eimreiðin
aö hann hleypur á hundavaði yfir þaS í kverinu, sem er aS eins „kenn-
ing kirkjunnar“). Þetta gefur í rauninni sigurinn í hendur Jóni frá
upphafi, og úrslitin verSa ekki beinlínis nein sönnun fyrir því, aS hans
lífsskoSun sé sú heilbrigSari. Einmitt þetta, aS síra Einar er strax
veikur í trúnni, dregur ákaflega úr gildi sigursins fyrir hinum. Er
gaman aS athuga í þessu sambandi hina nafntoguSu sögu Bj. Björn-
sons: Paa Guds veje. Þar er efniS engan veginn ósvipaS. En þar verÖur
viSureignin stæltari, og sigur Kallems aS lokum glæsilegri vegna þess,
aS Tuft, presturinn, er alveg einlægur og bjargfastur á sinni skoSun.
Þá eru þeir mjög vel dregnir upp Hallgrimur á Bergi, sörlinn andlegi
og líkamlegi og Jón ráösmaSur, slægur og viÖsjáll bófi. Er snildarlega
sýnt fram á þaS, hvernig þeir sitja á svikráSum, ekki aS eins viS aSra,
heldur einnig aS hætti skálka, hvor viS annan.
Ýmislegt er i bókinni, sem vert er aS leiSa athygli aS, af því aS þaS
sýnir skarpa athugunargáfu og hæfileika aS segja frá. Vil eg benda
á kaflann bls. 29—30, þegar Jón á Vatnsenda kemur til barnanna í
hvamminum. Höf. hlýtur aS vera barnavinur, þvi aS honum tekst
snildarlega aS sýna þann eiginleika hjá Jóni, og sést á þessum kafla,
hve miklu skýrara þaS verSur, sem gerist, en hitt, sem sagt er frá.
Þessi kafli gerist allur. Fyrst sýnist Jón ætla að verSa nokkuö þungur.
Hann fer aS tala um orsakalögmál, og krakkarnir standa ráSþrota, sem
von er. En svo alt í einu er þetta komiS yfir í þaS, sem börnin skilja
vel, og þau finna öll, aS þau áttu ekki aS gera gys aS Dísu litlu viS
spurningarnar. ÞaS er eins og viS sjáum strákana roSna og verSa
skömmustulega, án þess aS nokkurt stygSaryrSi hafi veriS talaS. Á
þessu er snild.
Á bls. 125 er athugasemd, sem er nýstárleg. Jón á Vatnsenda er aS
ryfja ýmislegt upp fyrir sér, og meSal annars þaS, hve hann sé vel
kvæntur. Og þá kemur þetta, aS konan hafi reynst honum betur en
hann hafSi búist viS! Nú var þaS alls ekki svo, aS hann væri neyddur
til þess aS eiga þessa stúlku. Nei, hann kvæntist henni af hreinni ást
og engu öSru. En samt segir hann þetta. Hér er ekki ásta-„rómana-
bragSiS" aS! En þetta hygg eg snildarvel athugaÖ og rétt. GóS kona
reynist alt af betri en út lítur i upphafi. En þaS er töluvert dirfskulegt
viS þaS, aS láta „uppáhalds“-manninn sinn segja svona setningar, og
hafi höf. þakkir fyrir.
Sérlega góS er lýsing hans á brunanum á prestsetrinu. ÞaS er eitt-
hvaö æsandi viS frásögnina, sem gefur keim af slikum viSburSi. Og
ágætlega er þaS til fundiS, aS láta Björn gamla segja frá framgöngu
Jóns í staS þess aS fara aS guma af því í frásögninni sjálfri.
ÞaS eru miklar vonir um, aS vér séum hér aS eignast sérlega efni-
legan skáldsagnahöfund þegar þess er gætt, aö þetta er fyrsta langa
sagan, sem eftir hann birtist. Annmarkarnir hverfa af sjálfu sér