Andvari - 01.07.1962, Qupperneq 13

ANDVARI
EINAR ARNÓRSSON
123
Um þessar mundir hóf Einar aftur virka þátttöku í stjómmálum og leitacSi
kosningar til Alþingis í Ámessýslu 1927 fyrir íhaldsflokkinn en nácSi ekki þing-
sæti. Hann var hinsvegar kosinn í bæjarstjórn Reykjavíkur 1930 af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins, sem stofnaður var 1929 með samruna íhaldsflokksins og Frjáls-
lynda flokksins. Þingmaður Reykvíkinga var Einar kosinn 1931 í þingrofskosn-
ingunum, sem einna harðastar þóttu á löngu árahili. í þeim kosningum var
rnjög deilt um lögskýringu, sem Einar hafði áður sett fram, og leiddi til þess,
að þingrof taldist óheimilt eins og á stóð. Hvað sem þeirri lögskýringu leið, er
ljóst, að hún var ekki gefin með hliðsjón af þeim atburðum, sem enginn gat séð
fyrir, þegar liún var gefin. Ótvírætt er, að venja hefur nú skorið úr um annan
skilning. En sennilegt er, að ef kosningaúrslit hefðu orðið önnur 1931, þá
hefði þar með helgazt skilningur Einars, þótt hæpinn væri.
Einar sat ekki lengi á Alþingi að þessu sinni, því að hinn 2. ágúst 1932
var hann skipaður hæstaréttardómari. Þeirri stöðu gegndi hann þangað til 1.
maí 1945 að því undanteknu, að hann var dóms- og menntamálaráðherra frá
16. des. 1942 þangað til 21. september 1944.
Á hinum síðari ráðherradómi Einars stóð svo, að þegar Sveini Björnssyni
ríkisstjóra þótti dragast úr liófi, að mynduð væri þingræðisstjórn eftir haust-
kosningamar 1942, fékk hann dr. Bjöm Þórðarson til að mynda utanþingsstjóm,
en dr. Björn lagði á það ríka áherzlu, að Einar tæki sæti í henni. Sem betur
fór varð Einar við þeirri ósk, því að þótt hann léti ekki mjög að sér kveða á
Alþingi þessi ár, átti hann ríkan þátt í því, að stjórnin tók í árslok 1943 skelegga
afstöðu með stofnun lýðveldis á árinu 1944. Kom þá skjótt í ljós, að hugmyndir
ríkisstjóra voru allt aðrar, sem raunar mátti marka af vali hans á dr. Birni sem
forsætisráðherra eftir ræðu hans 1. desember 1942.
I umræðum á Alþingi 1944 kom glögglega fram, að skoðanir Einars mót-
uðu afstöðu stjómarinnar, er haggaðist ekki við bréf ríkisstjóra hinn 21. janúar,
sem mjög fór í aðra átt. Er enginn efi á, að þessi afstaða stjómarinnar réði miklu
um þá þjóðareiningu, sem tókst um endurreisn lýðveldisins. Einar hvarf úr
stjórninni skömmu eftir endurheimt sjálfstæðisins, hefur þá sennilega talið
verkefni sínu þar lokið og fýst aftur í hæstarétt.
Mannvit, skarpskyggni, réttsýni, liugarró, lífsreynsla og lagaþekking gerðu
Einar að ágætum hæstaréttardómara. Hefði því mátt ætla, að hann ætti þess
kost að sitja í hæstarétti svo lengi sem lög frekast leyfðu. Sú varð þó ekki raunin.
Honum var veitt lausn svo að segja eins fljótt og kostur var strax eftir 65
ára afmæli hans, samtímis því sem hæstaréttardómurum var fjölgað um tvo.
Sennilega hafa stjórnmálaástæður valdið því, en þess ber að gæta, að sá, sem
þá var dómsmálaráðherra, ágætur maður, var ekki lögfræðingur og kunni því