Andvari - 01.07.1962, Page 57

ANDVAni
AFSTAÐAN MILLI KYNSLÓÐANNA
167
I Ivar scm slíkt hugarfar verður ráð-
andi, blindast menn á þau siðgæðismæti,
sem allar samfélagsdyggðir nærast af.
Mannhelgihugsjónin formyrkvast, bæði í
einkalegum og opinberum samskiptum.
Hreinlífiskrafan í samskiptum kynjanna
sýnist hlægileg. Unglingsstúlkur verða
leikfang saurlífra karla og ala barn á
skólabekknum fyrr en þær ná líkamleg-
um fullþroska. Unglingurinn sefjast við-
námslaust af binni miklu nautnatízku,
venst snemma á tóbak og áfengi og síðan
á aðrar hættulegri eiturnautnir. Dreng-
skaparhugtakiÖ missir sitt bindandi vald
í opinberri málfærslu; einskis er svifizt
til þess að koma höggi á andstæðing eða
hagnast á því um stundar sakir að villa
um dómgreind almennings. Flokksstimp-
ill kemur í stað mats á manngildi og hæfi-
leikum. Næmið fyrir hinu fagra og sanna
sljóvgast, að sama skapi hrakar listum og
skáldskap, en yfir þjóðina veltur flóð lág-
kúrulegra, hugsjónasnauðra, tækifæris-
sinnaðra verka, sem eiga að fylla hið auða
skarð.
En yfir svífur sljótt og hikandi almenn-
ingsálit.
Almenningsálitinu hefur oft skjátlazt
í dómum sínum. Ekki felst þó minni
hætta í deyfð þess og afskiptaleysi. Al-
menningsálitið er afl, sem þarf að vera
sí-virkt í heilhrigðri siðferðilegri fram-
vindu. SiSgæðisvitund einstaklingsins
þarfnast stuðnings frá þeim hlutlæga sið-
gæðisanda, sem myndazt hefur í reynslu
kynslóðanna. Þegar almenningsálitið sef-
ur eða þegar það afsakar spillinguna með
því, hversu algeng hún er orÖin, þá er
kornið drep í siðgæðisvitund samfélags-
ins.
Eins og barnið ungt þarfnast ákveð-
ins myndugleika foreldranna og þráir
hann, þannig þarfnast æskan grundvall-
aðs almenningsálits, sem þorir að taka
ákveðna afstöðu. Almenningsálitið, sið-
gæðisvitund samfélagsins, er ekki fyrst
og fremst til þess ætlað að bæla niður
einstaklingsleg afbrigði 1 líferni og hegð-
un. Meginhlutverk þess er að styðja ein-
staklinginn, sem stendur ráðvilltur og
hikandi, og efla styrk hans gegn skaðvæn-
legum freistingum. Framar öllu er æsk-
unni þessi stuðningur nauðsynlegur, —•
ekki að hún eigi ávallt að fallast á al-
menningsálidð og játast gagnrýnilaust
undir það, heldur að Iiún viti, hvaða
stefnu siðgæðisvitund samfélagsins mark-
ar, svo að hún geti tekiÖ afstöðu til henn-
ar. En ef eldri kynslóÖin verÖur sannfær-
ingarlaus í siðgæðislegum efnum og ját-
ast í blindni undir það, sem gerist, þá er
hún þess ekki umkomin að veita æsk-
unni leiðsögn.
IV
Sú hreyting, sem orÖiÖ hefur á stöðu
heimilisins í samfélaginu, verður ekki
upphafin. í henni sameinast öfl, sem
eru ofvaxin getu einstaklingsins. Hin
fornu fyrirmyndarheimili, fjölmenn, um-
svifamikil, auÖug að þjóðlegri verkmenn-
ingu, griðastaður andlegra mennta, —
heimilin, sem fyrr á tíð voru vaxtar-
broddur íslenzkrar menningar, verða ekki
endurvakin. Spurningin er aðeins sú,
hvernig við eigum að mæta þeim aukna
uppeldisvanda, sem leiðir af versnandi
aðstöðu heimilisins.
Við megum ekki lengur loka augunum
fyrir hinni sérstöku uppeldisþörf þeirra
barna og unglinga, sem eiga ekki sam-
eiginlegt heimili með föður og móður.
Utigangur þeirra á afrétt samfélagsins cr
hættulegur. Auk þess fjölgar stöðugt for-
eldraheimilum, sem eru svo tóm og
menningarsnauð, að æskan flýr þau. Því
er nauðsynlegt að sjá unglingunum fyrir
sérstökum tómstundaheimilum, ekki fjöl-
mennum, en auðugum af verkefnum og
framar öllu undir styrkri og hlýrri stjórn.