Andvari

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Andvari - 01.03.1969, Qupperneq 107

Andvari - 01.03.1969, Qupperneq 107
ANDVARI ÍSLENZK ORÐABÓKARSTÖRF Á 19. ÖLD 105 má ekld gleyma því að vegna þess orðaforða sem tekinn var upp úr íslenzku síðari alda kom bókin að meiri notum þeim enskumælandi mönnum sem leggja vildu stund á íslenzka tungu. Aður en Guðbrandur lauk við að búa orðabókarhandritið til prentunar höfðu komið út tvær minni orðabækur um forníslenzku. Eiríkur Jónsson, sem síðar varð varaprófastur á Garði, gaf út 1863 fomnorræna handorðabók. Hún hefur sjálfsagt að einhverju leyti stuðzt við söfn Konráðs, því að Eiríkur hafði verið einn af aðstoðarmönnum hans, síðustu árin sem hann vann að stóru orðabók- inni. Orðahók Eiríks tilfærði lítið sem ekki af dæmum, og fékk um sumt heldur ómilda dóma, þótti ekki nógu vel unnin, enda hvarf hún brátt í skuggann af stærri og betri orðabókum. Sama átti við um orðabók Norðmannsins Johans Fritzners, sem kom út 1867. Idún var ekki stór og henni var í mörgu ábótavant, en höfundurinn hélt þegar í stað áfram að auka söfn sín, unz hann gaf hókina út aftur meira en þrisvar sinnum stærri, en hún kom út í þremur bindum 1886 —96, og er enn sú orðabók sem flest dæmi hefur úr óbundnu máli fomnorrænu. En þessi orðabók var að öllu leyti unnin í Noregi, og íslendingar komu þar hvergi nærri, að öðru leyti en því að Fritzner notaði vitanlega þær orðabækur sem þá voru til á prenti, og hafði því full not þeirra starfa sem nú hefur verið sagt frá um hríð. Hér skulu ekki höfð fleiri orð um þessa bók, þó að hún hafi um langan aldur verið eitt helzta hjálpargagn þeirra sem við norræn fornrit fást. En hún verður ekki talin til íslenzkra orðabókarstarfa á 19. öld, þó að margir íslendingar hafi notað hana ótæpt og geri enn. En við verðum að hverfa aftur til Konráðs Gíslasonar. Eins og aðrir íslenzkir orðabókarmenn hafði hann fleiri járn í eldinum en fornmálsorðabókina. Um sama leyti og hann fór að vinna á vegum Cleasbys byrjaði hann að undirbúa dansk-íslenzka orðabók, í fyrstu með Jóhanni Halldórssyni, en hann dó áður en verkið var komið á verulegan rekspöl. Konráð sá eftir það einn um þetta verk og lauk við það svo að bókin kom út 1851. Áður hafði aðeins verið til á prenti htið dansk-íslenzkt orðakver sem Gunnlaugur Oddsson, síðar dómkirkjuprestur, gaf út árið 1819. Konráð var, eins og kunnugt er, mikill málhreinsunarmaður, cnda kemur það ljóst frarn í dönsku orðabókinni, og er vafalaust að hún er a. m. k. meðfram samin til þess að forðast dönskuslettur, festa íslenzkar þýðingar á mörg- um erlendum hugtökum sem nauðsynlegt var að nota í ræðu og riti. Hinsvegar var nýyrðasmíð ekki langt á veg komin með íslendingum á þessum árum, og Konráð auk þess vandlátur á orð, enda tók hann ekki nærri alltaf upp orð sem bjargazt var við í samtíð hans eða til voru á prenti. Oft leitaði hann til forn- málsins og studdist þá við orðasöfn sín, en býsna oft gafst hann upp við að þýða dönsku orðin beint, heldur skýrði hvað við væri átt, stundum með allmörgum
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.