Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 52

50
PÁLL EGGERT ÓLASON
ANDVARI
María, dóttir Bjarna, sem hann átti utan lands með konu þeirri, er hann kvæntist
síðar, alizt upp í Kaupmannahöfn og verið allmjög á vegum Jóns, enda kallaði
hún Jón ,,fóstra“ sinn síðar.1) Tillögur sínar til urnbóta um skólamál bar og Bjarni
jafnan undir Jón. Nú er svo að sjá sem Bjarni hafi í fyrstu hugsað sér að vera
aðeins skamma stund í skólanum, meðan 'þyrfti, til þess að kippa honurn í lag.
Hann hafði þetta þegar á orði fyrsta árið og lýsti yfir því, að hann vildi, að Jón
yrði þá rektor eftir sig, því að hann væri manna bezt til fallinn.2) Hafði hann
Iiugsað sér þá leið, að tveir yfirkennarar yrðu settir að skólanum; skyldi Jón vera
annar 'þeirra og taka síðan við rektorsstarfinu eftir Bjarna. Reyndi Bjarni að
koma þessu fram við stjórnina. Ráðgerðu þeir Jens Sigurðsson, að Jón tæki á sig
ialla kennslu í tölvísi og stærðfræði í skólanum.3) Sýnir það bezt mat hinna kunn-
ugustu manna á hæfileikum Jóns, að þeirn þykir hann færastur allra til þess að
kenna þær greinir, sem hann hafði minnst sinnt sjálfur. En ekki fékk Bjarni
komið þessu fram, fremur en öðrum tillögum sínum til umbóta. Stjórnin vildi
fegin halda Bjarna, með því að skólinn mætti ekki án 'hans vera. Bjarni hafði
dvalizt langvistum í útlöndum og að öllu sarnið sig að lifnaðarháttum annarra
þjóða; einkahagir hans voru og að rnörgu leyti erfiðir. Dró allt þetta til þess, að
Bjarni vildi hið bráðasta hverfa aftur til Danmerkur. Fór hann þess oftlega á
leit við stjórnina, en hún leiddi hann af, með því að veita honum fremdir og
hlunnindi. Fór svo, að Bjarni sat fastur í embætti sínu þar og andaðist í því.
Latínuskólinn var um þessar mundir 'höfuðmenntastofnun landsins, sú stofn-
un, sem mestu þókti um varða, að vel væri skipuð, réttnefndur augasteinn lands-
manna. Það er þess vegna eigi um skör fram, að getið hefir verið hér tilrauna
þeirra, sem gerðar voru til þess að fá Jón að skólanum undir lok þessa tímabils.
Ekkert er betra vitni þess, hvers trausts Jón hafði þá aflað sér, eigi eldri rnaður,
tæplega fertugur, en mat það, er æðstu menn þjóðarinnar lögðu þá á hann. Eigi
lærdómurinn einn er honum til gildis talinn, og var hann þó frábær, heldur og
framkoma og hjartalag, eigi miður. Mat stiftsyfirvaldanna féll hér saman við
mat þjóðarinnar. Raun gaf og vitni. Það var engin missýning, að Jón væri mikil-
menni um skap og lund, og þann kost hafði hann um fram marga þá, er öndvegis-
menn reynast, að hann hefir haft jafnvægi hugarins framar flestum. Engin óskyld
öfl toguðust á um sálarlíf hans. Skapið var hreint og lundin einlæg. Þrek, stað-
festa, kjarkur og drengskapur, sem honum var ískapað, þróuðust við skyldurækt
hans og trúmennsku í verki, trúmennsku við sjálfan sig og aðra. Jón leið engu
1) Sbr. bréf hennar til Jóns 20. okt. 1855 (Þjskjs.).
2) Sbr. bréf Jóns Guðmundssonar til nafna síns Sigurðssonar 13. nóv. 1852 (JS. 142 fol.).
3) Bréf Jens Sigurðssonar til Jóns 13. ágúst 1852 (Þjskjs.).