Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 103
ANDVARI
MÓTUN FÆREYSKS RITMÁLS 1846
101
setningu sem Lyngbye notaði í „Fær0iske Qvæder", ekki einungis vegna iþess að
nokkurs ósamræmis gætti í þessari fyrstu bók prentaðri á 'færeysku og að sumt
var misskilið, heldur einnig vegna þess að menn kusu fremur réttritun nær upp-
runa. Rask hafði af mikilli skarpskyggni lýst færeyskri tungu (á grundvelli hand-
rita Svabos) í riti sínu, „Veiledning til det islandske Sprog“ (1811) og ,var að sjálf-
sögðu maður sem mark var takandi á, og margir litu svo á, að einfölduð gerð
hans af réttritun Svabos, sú sem notuð var við útgáfu Færeyinga sögu, væri
endanleg lausn á réttritunarvandamálum Færeyinga. Ennþá voru þó ekki allir
ánægðir. Það á t. d. við um Jacob Nols0e, sjálfmenntaðan mann, sem hefur
skrifað færeyska málfræði (óprentaða). Hann vildi fara sem næst íslenzkri rétt-
ritun, og í hinu mikla kvæðasafni sonar hans, Napoleons Nols0s, er notuð losara-
leg stafsetning föðurins. Þetta kvæðasafn kom 1841 í hendur Hammershaimbs,
sem þá var nýorðinn stúdent, og hefur ekki haft lítil áhrif á réttritun þá sem
hann notaði — fyrir 1846.
Vér erum svo heppnir að hafa undir höndum eiginhandaruppskriftir Hamm-
ershaimbs af þjóðlegum fróðleik frá árinu 1845 ( Dansk Folkemindesamling),
og þar sem ekki er ófróðlegt að sjá hvernig hann skrifaði móðurmál sitt um
þetta leyti mun ég birta hér sýnishorn af þessum uppskriftum. Réttritun hans
má skilgreinia sem afkvæmi réttritunartilrauna þeirra Rasks og Nols0s feðganna,
og einnig ávöxt hans eigin athugana. Vér látum einnig í 'þetta sinn fylgja text-
anium samræmda stafsetningu Flammershaimbs, sem hann lagði grundvöllinn uð
á næstu árum.
Sjódrejil hévur folkaskápilsi, stendur á skjérun ettir sólaséting og bijur úti-
rórabátanar lóva sar vi; fiskar vál, men vegrast burtur tái sól rúvar y hávi, tekur til
at minka jú majri lyjur ymóti déji; ty sijist: „minkar sum sjódréjil".
(Sjódregil hevur fólkaskapilsi, stendur á skerum eftir sólarseting og biður
útiróðrarbátamar lova sær við; fiskar væl, men veðrast burtur, tá ið sól roðar í
havi, tekur til at minka jú meiri líður ímóti degi; tí sigist: „minkar sum sjó-
dregil“.)
3.
Sagan um það hvernig færeyska þjóðin fékk nútímaritmál er ekki öldungis
viðburðasnauð.
Upphafið var sem hér segir: 22. janúar 1835 sendi amtsskrifstofan í Þorshöfn
frá sér „Uppkast að bráðabirgða reglugerð fyrir almenningsskóliai í Færeyjum".
Uppkastið var sent ýmsum mönnum og yfirvöldum í Færeyjum og í Danmörku,
og eftir margra ára athugun kom það — 1844 — frá danska kansellíinu með at-