Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 79

ANDVARI
RÆÐUMENNSKA JÓNS SIGURÐSSONAR
77
umst vér nú eigi annars en þess, sem báðum má vera í liag, að Danmörk
leyfi oss að standa straum af oss sjálfir og hætti að fara með oss sem ný-
lendu. 1831 var því fyrst hreyft, að Island skyldi bera sig sjálft, og það
hefir verið tekið oft fram síðan, en þó er haldið áfram að telja oss með ný-
lendu, og það síðast í fyrra í samninginum við Holland. Ef vér nú erum
nýlenda Danmerkur, eða meðan vér erum taldir svo, þá leiðir það af sjálfu
sér, að enginn réttur er til að fara út í reikninga við oss urn tillögur til al-
mennra ríkisfþarfa. Skyldur og réttindi hljóta í því efni að fylgjast að, og
það er sjállu sér móthverft að heimta þar tillögur, sem ekkert kernur í móti.
Þetta er ég viss um, að hver sanngjarn danskur maður játar, eins og 'hitt, að
Island íhefir hina fullkomnustu sanngirniskröfu til að fá styrk frá Dan-
mörku, þó á 'þyrfti að halda, meðan það væri að koma fjárhag sínum í lag.
En ef nú reikningar íslands og Danmerkur væri aðgreindir, þá sé ég
þó ekki betur, auk sanngirniskröfunnar, sem ég nefndi, en að allar reilm-
ingskröfur vorar til ríkissjóðs stæði að öðru leyti óhaggaðar fyrir því. Það
yrði of langt mál að þessu sinni að fara nákvæmlega út í þetta, og það er
heldur engin nauðsyn; en þess verð ég þó að geta, að íslandi geta þeir
25,000 rdl. engan veginn reiknazt til skuldar, sem nú er talið, því þar í
móti getum vér talið skólagóssin, sem runnin eru inn í ríkissjóðinn mót
þeirri skuldbinding að sjá fyrir skólanum, og voru þau góss fullkomlega
16—20,000 rdl. virði í árlegri leigu eftir núverandi verðlagi. Þessi góss, eða
andvirði þeirra, er nú hvergi reiknað meðal teknanna í ríkisreikningunum,
þó talin sé ein 16,000 rdl. til útgjalda handa skólanum. Þá eru í öðru lagi
þjóðjarðirnar; nieðan þær eru óseldar, eru tekjurnar af þeim reiknaðar ís-
landi, en undir eins og þær eru seldar, sést ekkert eftir, bvorki bofuðstóll
né leiga, heldur er þeirra að engu getið. Þessir reikningar bljóta að koma til
greina eins fyrir því, þótt fjárhagurinn sé aðskilinn, og krafan til þeirra er
svo sanngjörn og svo ljós, að ég er viss um, að hver danskur maður hlýtur
að sjá það og viðurkenna.
Það hefir verið talað um sambandið á milli fjárhagsins og útboðsins í
álitsmálinu; en mér virðist þessi tvö atriði fremur vera sett þar saman af
hendingu, heldur en af því, að þau eigi í raun og veru saman, svo ég er
nefndinni samþykkur í því, að það sé ekkert eðlilegt samband þar á milli;
ég get heldur ekki skilið, að vér eiguin að taka þeim kosturn, að kaupa af
öðrum það, sem er í þeirra eigin hag að láta; því að því lengur sem vér
eigum fjárhag sarnan við Danmörku, því meiri skaði, því meiri kostnaður
er það fyrir Danmörk sjálfa, sem hún sér aldrei fyrir endann á; en því fyrr
sem ífjárhagurinn er aðgreindur, því fyrr getur ísland borið sig sjálft; ég get