Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 104

102
CHR. MATRAS
ANDVARI
Inigasemdum fyrir stéttalþingið í Hróarskeldu (Roskilde Stænderforsamling), og
þaðan í írá réð það slcöpum um þróun færeysks máls, bæði beint og óbeint.
Það kemur fuaim í tíðindum frá stéttaþinginu 1844 — og um það er okkur
einnig kunnugt annais staðar frá —, að almenningur í Færeyjum tók þessu frum-
varpi með mikilli andúð. Viðbrögðin stöfuðu ekki einungis af íhaldssamri eðlis-
ávísun almennings — sem sé andúð á iþví lað skólaskylda ætti að leysa af hólmi
frjálsari kennslu á heimilunum eða kennslu bóklæsra manna í byggðunum —,
heldur ekld eingöngu af ótta við fjárhagsbyrðar sem skólakerfið mundi leggja á
færeyskt bændasalmfélag, heldur stafaði andstaðan einnig af því, að minnsta
kosti hjá sumum, að þeir óttuðust að samþykkt frumvarpsins og gildistaka þess
mundi hafa í för með sér skipulagða dönskun málsins. Þetta síðast talda atriði
hafði að vísu í fyrstu ekki fjarska mikið að segja, en það kemur þeim mun
skýrara fram hjá áhangendum 'hins „gnmdtvigska" skandínavisma, sem töluðu
máli Færeyinga í skólamálunum, — og hjá Færeyingum, slíkum sem stud. theol.
V. U. Flammershaimb.
Hammershaimb skrifaði grein undir nafninu „Færeyingur" í „Kjöbenhavns-
posten“ (19. desember 1844) með fyrirsögninni „Det fær0iske Sprog“. Flún hefst
á þessa leið: „Þegar ég las hið konunglega uppkast iað almenningsskólakerfi í
Færeyjum hlaut það að valda mér sársauka, svo sem sérhverjum Færeyingi sem
ann fcðurlandi sínu og móðurmáli, lað sjá hvaða tökum menn hafa hugsað sér
að taka færeyska tungu.“ Því næst er sýnt fram á 'hve þeir sem tóku þátt í um-
ræðum á stéttaþinginu (jafnvel hinir vinveittu) voru ófróðir „um eðli færeyskrar
tungu og samband hennar við dönsku“, þar sem iþeir tala um færeysku sem mál-
lýzku og eiga þá í raiuninni við danska mállýzku. Hann neitar því ekki að fær-
eyska hafi á liðnum tímum tekið upp mörg dönsk, eða réttara sagt þýzk-dönsk
orð, þar sem „dönsku hefur í unr það bil 300 ár verið neytt upp á Færeyinga
bæði sem kirkjumáli og réttarmáli“, en fullyrðir þó að málið 'hafi þegar á allt er
litið varðveitt fornnorrænt eðli sitt. En þótt einangruð þjóð sem er ekki nema
7—8000 manns, 9egir hann ennfrcmur, geti ekki gert ráð fyrir að skapa neinar
mikilfenglegar bókmenntir, þá eiga Færeyingar þó í hinurn mikla fjársjóði sín-
um af hetju- og þjóðkvæðum „varðveizlustað málsins". Hann nefnir einnig þýð-
ingu J. H. Sohr0ters á Færeyinga sögu (1832) sem „verðugan fulltrúa málsins
eins og það er“. Og greininni lýkur með þessum orðum: „Þar sem danskan hefur
svona lengi verið kirkjumál og ritmál Færeyinga eru þeir orðnir því svo vanir,
að þeir leiða ekki hugann að hve snúið það ástand er að hafa annað ritmál en
það sem fólkið talar. Á meðan þetta hefur gengið sinn vanagang hafa Færey-
ingar sætt sig við það, en eigi að gera færeyskuna ennþá ánauðugri en hún hefur
hingað til verið, get ég ekki annað séð en að Færeyingar muni komast að þeirri