Andvari - 01.01.1971, Blaðsíða 149

ANDVARI
SEX KVÆÐI UM JÓN SIGURÐSSON
147
uninn, en kl. 11 f. h. hófst skrúðganga af hafnarbryggjunni á Akureyri út á hátíða-
svæðið á Oddeyrartanga, og þar setti bæjarfógeti Guðlaugur Guðmundsson hátíðina
... en sungið var á eftir. Þá flutti Matthías Jochumsson snjallt erindi um Jón Sig-
urðsson og las upp nokkur ný erindi um hann, og flytur Gjallarhorn jpau bráðlega,
en á eftir var sungið kvæði Matthíasar, sem prentað er á öðrum stað 'hér í blaðinu.“
Kvæði iþetta, Hundrað ára minni Jóns Sigurðssonar, er átta löng erindi og byrjar:
Nú opnar sólin allar himingættir. En erindin nýju, sem hann las upp í lok ræðu
sinnar og raunar voru aldrei birt í Gjallarhorni, eru í Ljóðmælum Matthíasar nefnd
Niðuilagsstokur við erindi flutt á Oddeyri 1909 itil 100 ára minningar Jóns Sig-
urðssonar forseta. Ártalið er auðvitað rangt, á að vera 1911.
Ástæðan til þess, að erindin komu ekki í Gjallarhomi, eins og lieitið var, 'hefur
líklega verið sú, að Matthías fór áleiðis til Noregs 20. júní. Segir frá þvi í Gjallar-
horni 22. júní, og stendur þar m. a.: „Það má heita þrekvirki af M. J. að ráðast í
þetta ferðalag, svo háaldraður maður sem hann er nú orðinn (76 ára), en hann 'heldur
sér svo vel, andlega og líkamlega, að með afbrigðum er. Munu t. d. fáir, sem sáu
hann á ræðustólnum 17. júní og heyrðu þá ræðu 'hans um Jón Sigurðsson, hafa ætlað,
að þar væri nær áttræður maður -—• af þeim, sem ekki vissu það.“
Þegar vér skoðum öll þau kvæði, er Matthías Jochumsson orti um Jón Sigurðs-
son lífs og liðinn, tekur dkkert þeirra fram umræddum Niðurlagsstökum. Frásögn
Gjallarhoms af samkomunni á Oddeyrartanga sýnir oss ljóslega, hve mjög þau og
ræða skáldsins öll haifa hrifið álreyrendur. í þeim eins og í flestum 'hinum kvæðum
Matthíasar um Jón eyða engar skriður grónum hlíðum eða svo að vitnað sé til eftir-
farandi erindis úr hinu snjalla kvæði Hannesar Flafsteins til Matthíasar 1883:
Þín andans tilþrif, fjörtök frjáls og hörð
sem fagrir tindar rísa upp af heiði.
Ég fæst ei urn, þótt hnjúka skilji skörð
og skriður nokkrar grónum hlíðum eyði.
1 Reykjavík flutti Jón Jónsson sagnfræðingur ræðu 17. júní 1911 af svölum
Alþingishússins, en að henni lokinni söng karlakór Vorvísur Hannesar Hafsteins
(Sjá roðann á hnúkunum 'háu) og kvæði Þorsteins Erlingssonar Fyrir minni Jóns
Sigurðssonar. Hann hafði um veturinn ort Minningarljóð sín um Jón og hóf þau
á orðunum: Þagnið, dægurþras og rígur!
Vorvísurnar urðu þó þjóðinni hugstæðari, og hefur lag Jóns Laxdals við þær
einnig átt sinn þátt í því.
Enginn væri kominn lengra en áftur í 2. erindi kvæðis Þorsteins Erlingssonar,
þegar hann þættist viss um, hver ort hefði. Svo mjög sver það sig í ætt kvæða hans
af þessu tagi bæði að anda og orðfæri. Skáldið eggjar þjóðina lögeggjan og ekki
sízt í þessum fögru hendingum næstsíðasta erindisins: