Andvari - 01.01.1978, Page 42

40
JÁTVARÐUR JÖKULL JÚLÍUSSON
ANDVARI
og var yngsti bóndinn í sveitinni nema
einn annar var jafnaldra. Hans kvinna,
Margrét Magnúsdóttir, var þá langyngsta
húsmóðirin í allri sveitinni, 23 ára að
aldri. Þá áttu þau ekki börn, svo ekki
hefir neinn hjónanna þjenari þurft að
vera barnfóstra á höfuðbólinu.
Engin ein upplýsing lesin út úr þessu
manntali vekur mér meiri furðu en
kynskipting vinnuhjúanna. I sveitinni
voru 28 vinnumenn, en vinnukonurnar
nærri því helmingi fleiri, eða 51.1 fljótu
bragði verður helzt komið auga á eina
skýringu: að vinnumennirnir hafi týnt
tölunni svona miklu meir en nokkurn-
tíma vinnukonurnar. Fyrst kemur í hug-
ann, að þeir hafi drukknað við sjóróðra;
þá að þeir hafi orðið úti; eins að þeir
hafi veikzt af vosbúð og dáið úr lungna-
bólgu. Á þessum öldum var drykkiu-
skapur nærri óþekktur meðal kvenna.
Vel getur verið, að eitthvað af muninum
hafi verið vegna aldurtila af völdum
drykkjuskapar þá, ekki síður en nú.
Hér má koma því að, að sjö konur
voru titlaðar ekkjur auk þeirra fjögurra,
sem búandi voru. Afturámóti var eng-
inn karlmaður titlaður ekkill nema sá
eini bóndi, sem sagt hefir verið frá.
Þangað til önnur skýring finnst, verð-
ur helzt að trúa því, að mannfallið í
lífsbaráttunni hafi verið orsökin til mis-
munarins við hjúatalið í Reykhólasveit.
Þetta er ógnvekjandi mikill munur: 28
karlar, 51 kona. Þær hafa verið 23 fleiri
en þeir. Enn eru tvær stéttargreinar ó-
nefndar: Húsfólk og lausafólk. Ein hús-
kona fyrirfinnst, ekkja, en tveir eru
lausamenn. Sé nú allt talið í einum hópi,
húsbændur og hjú, húsfólk og lausa-
menn, þá eru karlmenn 60 talsins, en
konurnar 85. Tæplega hafa karlmenn
flutt mikið meira í önnur héruð en
konur. Reyndar er getið um einn mann
sveitfastan í Reykhólasveit, sem niður-
kominn er í Múlahreppi við þetta mann-
tal. Varla hafa margir verið í skólum.
Varla hafa margir farið af landi burt.
Nei, grunurinn beinist að mannfalli í
lífsbaráttunni.
Tilvera hjúanna vekur athygli að
mörgu öðru. Áður eru nefnd 16 hjú á
Reykhólum. Af þessum hjónanna þjenur-
um voru þessa nótt þrjú niðurkomin út
undir Jökli, þau Bjarni Tumason, Hró-
bjartur Þorsteinsson og Guðrún Stein-
þórsdóttir - og er óvíst um þeirra
aldur, segir þar. Ekki hafa þeir hjón-
anna þjenarar verið þeim tiltakanlega
nátengdir, að ekki skyldi vera hægt að
segja, hve gamalt fólkið var.
Önnur jörð slagar nokkuð upp í höf-
uðbólið með hjúafjölda. Það er sú ágæta
hlunnindajörð, Miðhús. 10 „vinnuhjú
þar“, eins og sagt er. Vinnumennirnir
voru fjórir og vinnukonurnar sex og þar
að auki 18 ára dótturbarn hjónanna,
Jarþrúður Einarsdóttir. Fólk hefir bein-
h'nis sótt á að komast í vistir á hlunn-
indajörðunum vegna matfanganna og
annars eyjagagns. Á þriðju hlunninda-
jörðinni, prestssetrinu á Stað, voru ekki
nema sex vinnuhjú, jafnt af báðum kynj-
um. Líka voru þar systir og móðir prests-
konunnar, svo að kvenfólk hafði yfir-
höndina þar eins og annars staðar.
Eitt bændabýli hafði vinninginn yfir
prestssetrið í hjúafjölda. Það var ekkju-
setrið Hlíð við Þorskafjörð. Á þeirri
miklu flutningsjörð voru tveir vinnu-
menn og fimm vinnukonur. Að auki var
annar lausamaðurinn þar. Fimmta hjúa-
flesta býlið var Kambur með sex hjú
eins og prestsetrið, tvo vinnumenn og
fjórar vinnukonur. Af 79 hjúum í sveit-
inni hafa 35 verið á aðeins fimm bæjum,
en 44 á öllum hinum og líka ærið mis-
skipt á þeim.