Andvari

Årgang

Andvari - 01.01.1978, Side 88

Andvari - 01.01.1978, Side 88
86 ÁKI GÍSLASON ANDVARI á íslandi. Á 17. öld var breytt um stjórn- arháttu og hirðstjóraembættið lagt nið- ur, en í staðinn kom landfógeti 1683, stiftamtmaður 1684 og amtmaður 1688. Landfógeti og amtmaður áttu að búa á Bessastöðum. Tóku þeir við búi og kirkju. Þeir áttu að virða staðinn, lýsa honum og gera tillögur um endurbætur og viðhald. Bjuggu embættismenn kon- ungs og umboðsmenn þeirra síðan á Bessastöðum. Einn þeirra, Magnús Gíslason, en hann var fyrsti íslenzki amtmaðurinn, reisti nýtt steinhús á ár- unum 1760-1765, og var það Bessa- staðastofa, sem stendur enn. I byrjun 19. aldarinnar hefst nýtt tímabil í sögu Bessastaða með stofnun skóla á staðnum árið 1805. Áður hafði skólahaldið verið í Reykjavík í hinum svokallaða Hólavallarskóla, en gengið mjög illa, og voru flestir sammála um, að æskilegast væri, að skólinn yrði flutt- ur úr Reykjavík. Viðey þótti heppileg- ust, en ekki reyndist unnt að flytja skól- ann þangað. Nes og Bessastaðir komu þá til álita, og svo fór, að Bessastaðir urðu fyrir valinu. Húsnæði var þó ekki hent- ugt og þurfti verulegra endurbóta, en staðurinn var vel í sveit settur. Stjórn skólans var fengin í hendur Steingrími Jónssyni guðfræðingi, er síðar varð biskup. Skólinn var á Bessastöðum, unz Latínuskólinn í Reykjavík tók við haustið 1846. Á þessum árum, sem skólinn var þar, voru Bessastaðir merkt menntasetur, þar sem glæddur var áhugi á íslenzkri tungu og þjóðlegum fræðum. Þorgrímur Tómasson bjó um tíma á Bessastöðum, eftir að skólinn var flutt- ur þaðan. Þorgrímur var síðasti skóla- ráðsmaðurinn og hafði ábúð jarðarinnar. Sonur Þorgríms, Grímur Thomsen, eign- aðist síðan Bessastaði 1867, og bjó hann þar til æviloka 1896. Ekkja Gríms seldi Landsbankanum Bessastaði 27. febrúar 1897, árið eftir lát manns síns, fyrir 12 þúsund krónur. Síðar, 19. september 1897, var staðurinn seldur séra Jens Pálssyni í Görðum fyrir 13 þúsund krónur. 4) Séra Jens keypti Bessastaði að undirlagi Skúla, sem taldi víst, að Tryggvi bankastjóri vildi ekki láta jörð- ina af hendi við sig, enda voru fáleikar miklir með þeim. Nokkurt land var þó undanskilið fyrir austan Bessastaðatjörn. Var fyrirhugað, að þar rnætti hafa skipa- kví, en Tryggvi Gunnarsson bankastjóri hafði slíkt á prjónunum.2) Einnig höfðu verið ráðagerðir um að halda holds- veikraspítala á Bessastöðum, en þeir þóttu of langt frá Reykjavík, svo að Laugarnes varð síðar fyrir valinu. Skúli Thoroddsen kaupir Bessastaði af séra Jens 6. maí 1898.3) Hann flutt- ist þó ekki strax þangað sjálfur. Guð- björg Jafetsdóttir, ráðskona Theodóru og Skúla, fór fyrst suður og með henni elztu börnin. Kom hún til Bessastaða um vorið 1899. I sóknarmannatali Garðaprestakalls 31. desember 1899 eru taldir í heimili 13 manns alls. Börnin eru Unnur, Guðmundur, Skúli og Þor- valdur. Vinnukonur eru tvær og einn vinnumaður. Heimiliskennari er Björn Líndal.4) Um sumarið 1901 fluttist Skúli suður með fjölskyldu sína og vinnufólk. Flutti hann þá prentsmiðjuna einnig. I bréfi til Sighvats Grímssonar Borgfirðings dagsettu 26. júní 1901 (p. t. Þingeyri) segir Skúli: „Eins og þér hafið ef til vill heyrt, fór kona mín, og fjölskylda, alfarin til Bessastaða með „Lauru“ 13. þ. m., og sendi eg þá prentsmiðjuna jafnfr., og er svo til ætl- azt, að hún verði nú kornin á laggirnar, er eg kem suður.“s)
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.