Andvari - 01.01.1981, Blaðsíða 24

22
SIGFÚS DAÐASON
ANDVARI
hefur þurft til af miklum rithöfundi að taka þetta verk aS sér, en líka þann
ásetning aS brjóta allar brýr aS baki.
SamstarfiS viS séra Árna verSur Þórbergi nokkurskonar próf, þraut
sem bann ákveSur aS inna af hendi, og gleyma sjálfum sér. Árni Hallgríms-
son segir um þetta: „Þórbergur lifSi sig svo inn í starfiS, aS hátterni bans
allt á þessu tímabili dró aS verulegu leyti dám af persónu bins aldna yoga,
sem hann var í svo náinni samvinnu viS. Hann tileinkaSi sér raddblæ séra
Árna og ræSusniS, svipbrigSi hans, göngulag og látæSi allt.“'iS En Þórberg-
ur fer meSal annars þessum orSum um samstarf þeirra: „Eg þykist hafa
kynnzt Árna prófasti all-náiS sakir hins andlega samstarfs okkar, sem oft var
þess eSlis, aS þaS afhjúpaSi ýrniss konar leyndardóma í fari okkar beggja. . .“3i)
ÞaS verSur aS líta á gagnkvæmni þessa samstarfs, og aS þaS er líkt og tilgang-
ur þess sé ekki sá einn aS semja bók.
Arangur samstarfsins er aS vísu bók sem er einstætt verk ekki síSur en
Johnsons saga Boswells, en samskipti og samstarf séra Árna og Þórbergs í
sjálfu sér er annaS einstætt verk.
Eg held aS þessi reynsla Þórbergs sé eitthvaS skyld skoSunum hans um
persónuleikann, um blekkingu persónuleikans eSa ,,múra persónuleikans"40
sem nauSsynlegt sé aS brjóta. SamstarfiS viS séra Árna befur veriS bonuin
reynsla sem nálgaSist „mystiska upplifun": afhjúpaSi ýmiskonar leyndar-
dóma í fari okkar, segir bann. Þessvegna er Þórbergi samstarfiS viS séra Árna
ekki síSur ,,endurfæSing“ en aSrar „endurfæSingar" hans. ÞaS er líka
nokkuS Ijóst aS Þórbergur befur sjálfur veriS nálægt þessari skoSun. Séra
Arni rar Þórbergi „íslenzkur yogi og meistari“ eins og Árni Elallgrímsson
sagSi og Þórbergur auSvitaS ekki samur maSur eftir þetta.
IX
Fyrr í þessari ritgerS var varpaS fram þeirri fullyrSingu aS þjóðfræði
hafi veriS annaS þaS afl sem aftraSi Þórbergi ÞórSarsyni aS beita sér af
alhuga aS óhagnýtum bókmenntum og skáldskap. Ekki þarf raunar aS efa
aS ýmiskonar freistingar hafi togazt á um sál Þórbergs. Sjálfur telur hann
meira aS segja á einum staS þjóSfræSi til freistinga. ÞaS var þegar hann gat
ekki einbeitt sér sem skyldi aS gagnfræSanáminu vegna þess aS hann sóaSi
tímanum í aS lesa ljóSabækur og „fánýtan alþýSufróSleik".41
I Bréfi til Láru er einn kafli helgaSur munnmælasöfnun og birt þar
þrjú sýnishorn úr safni Þórbergs. í þeim stutta kafla er í rauninni þegar
gerS fullkomin grein fyrir þjóSfræSa-,,stefnu“ hans. Þar kemur líka fram
aS sá meistari sem fyrst hefur vakiS ábuga hans á þessum efnum var Oddný