Andvari - 01.01.1981, Blaðsíða 136

134
HOLGER KJÆR
ANDVARI
ur hann í fyrstu fátt til málanna, en svo
kemur, að hann þykist ekki lengur af-
skiptalaus hjá þeim málum sitja mega;
rís hann nú upp og segir:
„Eru rímur af Herrauði og Bósa hér
til, Þorsteinn?"
Þorsteinn brosti við og mæiti, að það
væri ekki.
„Þá vil ég, að kveðnar séu Jannesar-
rímur,“ segir hann og hallaði sér útaf
aftur. Meðan menn eiga tal um þetta,
hefur Þorsteinn gengið inn í svefnhús
þeirra hjóna og kemur bráðum aftur
með skrifaða rímnabók aliþykka, sezt
niður, blaðar í henni, veitir vöngum,
tekur af öll tvímæli og hóf að kveða:
Cýrum nefua milding má,
margra er gætti láða,
Persía allri og Asíá
átti fyrir að ráða."
Það er upphaf fyrstu rímu í rímum
af Úlfari hinum sterka, en mansöngn-
um fyrir þessari rímu varð Þorsteinn að
sleppa, af því að fremsta blaðið í kvæða-
bókinni var ólesandi. Þorsteinn kvað
hátt og snjailt, það var hin bezta
skemmtan; þögnuðu nú allir í baðstof-
unni og hlýddu, og var sem allir yrðu
hýrari og kviklegri í bragði en áður.
Nálin hjá húsfreyju gekk tíðara og lið-
ugra. Ástríður vinnukona kvað undir
með Þorsteini, lagði undir flatt og dillaði
og var öll sem á hjólum. Þær Sigríður
og Guðrún teygðu þriðjungi lengra úr
lopanum en áður. Sigurði bónda sóttist
betur verkið, fléttaði hann nú miklu
hraðara en áður og hnykkti fast á við
hverja hendingu, eftir því sem kvæða-
maður hóf og herti á röddina. Kveður
nú Þorsteinn lengi og vel, og kemur svo,
að hann hefur lokið hinni fyrstu rímu;
tekur hann þá hvíld nokkra áður en
hann byrjar hina næstu rímu, og fara
konur að tala um söguna.“
Rímurnar gátu komið af stað umræð-
um engu síður en sögurnar. Yfirleitt
ræddu menn fremur um ljóðformið en
yrkisefnið og hvort notaðar væru réttar
„kenningar“, hið furðalega líkingamál,
sem fornskáldin notuðu. í rímunum var
fjöldi slíkra kenninga, sem menn þurftu
að þekkja til þess að komast að efninu.
Margir voru líka vel að sér í þessari bók-
menntagrein hér áður fyrr. Þek'kt ís-
lenzkt bændaskáld hafði hlustað á föð-
urbróður sinn kveða rímur, þegar hann
var drengur. Frændi hans sat á rúm-
stokknum og hélt bókinni upp fyrir sig,
svo að Ijósið frá grútarlampanum félli á
hana. Kona hans sat hjá honum og spann
og drengurinn á litlum skemli við fæt-
ur hennar. Hann var aðeins fimm ára og
skildi ekki allar kenningarnar, sem
komu fyrir í rímunni. Hann hvíslaði að
gömlu konunni, þegar hann skildi ekki
eitthvað, og hún hvíslaði skýringunum
jafnóðum í eyra hans, þótt hún væri
ekkert sérstakt gáfnaljós. Drengurinn
dáðist að frænda sínum og óskaði þess
með sjálfum sér, að hann yrði einhvern-
tíma jafnduglegur kvæðamaður og hann.
Menn hafa sjálfsagt ekki almennt ver-
ið eins vel heima í hinum fornu kenn-
ingum og ætla mætti af þessu. Öðrum
fórust svo orð, að í heimasveit hans á
Austurlandi væru fáir svona vel að sér,
og rækist maður á flókna kenningu, var
leitað til fólks, sem var betur menntað
en fjöldinn.
Kvæðamaður þurfti lí'ka að hafa góða
rödd til þess að kveða rímur, svo að þær
nytu sín til fulls. Góðir ,,kvæðamenn“
ferðuðust því oft bæ frá bæ á vetrum
og kváðu rímur allan daginn, og stund-
um dögum saman. Þeir voru alls staðar
aufúsugestir, en fengu ekki önnur laun
en mat og húsnæði. Fjöldinn allur af
rímunum, sem þeir fóru með, hafði
aldrei birzt á prenti og var aðeins til í
uppskriftum, svo að þeir sem vildu læra