Andvari - 01.01.1981, Blaðsíða 140

138
JIOLGER KJÆR
ANDVARI
svona margar skepnur! Drengurinn jók
á fjölbreytni bústofnsins með því að li-ta
beinin með mislitri krít. Aður fyrr not-
uðu krakkarnir glóandi tönn til þess að
auðkenna beinin eða báru á þau sót úr
grútarlampanum. A dýrunum gat verið
gæðamunur. Gömul kona á Akureyri
sagði, að marka mátti á skoru á leggn-
um, hvort hann væri reiðhestur eða
dráttarklár. Hugmyndaflug barnsins réð
eða ræður því vissulega, hvað hlutur á
að tákna eða hvað hann er í ímynd þess
sjálfs, og þótt undarlegt megi virðast,
eru slík tákn allútbreidd og forn, að því
að talið er.
Við slíka leiki gátu börnin unað sér
jafnt sumar sem vetur. íslenzkur lista-
maður lék sér að því sem barn að „fara
á fjall“ eins og fullorðna fól'kið gerir á
haustin. Hann lét þá aftur augun og
þeytti leggjunum sínum og hornunum
langt út á tún og flýtti sér síðan að smala
„fénu“ og reka það heim.
„Á veturna,“ skrifar ungur maður,
„neyddist ég til að halda mig meira inni
en á sumrin. Þá lék ég mér að leggjum,
hornum og skeljum og skírði þær eftir
húsdýrunum og þóttist vera bóndi. Eg
fór í ferð með langar lestir ellegar rak
féð á beit og ímyndaði mér svo, að það
kæmi stórhríð og ég yrði að bjarga fénu
úr snjónum.“
Á sama hátt og búskapurinn birtist í
leikjum barna, spegluðu þeir menningar-
áhrifin, sem þau urðu fyrir á heimilinu.
Á bæ einum í Austur-Skaftafellssýslu
kynntist ég 10 ára strák, sem hafði skor-
ið söguhetjur úr tré. Hann var einbirni
og veitti því ekki af félagsskap, ekki sízt
á vetrum. Þá tók hann trémennina sína
fram og lét þá berjast eins og í Islend-
ingasögunum. Þar sem fleiri börn voru
saman, stældu þau stundum sögurnar í
leikjum sínum. Séra Magnús Helgason
lýsir því vel, hvaða áhrif lestur þeirra
hafði á krakkana. Að vísu var hann al-
inn upp á sérstöku menningarheimili,
en frásögn hans er þó gott dæmi um ís-
lenzkt uppeldi. Séra Magnús skrifar:
„Við höfðum mest gaman af að berj-
ast. Við smíðuðum okkur sverð og spjót
og nældum okkur í allar spýtur, sem
við fundum. Ennfremur bjuggum við til
boga, örvar og gaflok. Boginn var oftast
tunnustafur eða rif úr hrossi. Stundum
hlóðum við virki og víggarða úr snjó,
og síðan var barizt með snjókúlum eða
vopnum. Sá sem varð fyrir höggi eða
lcúlu á stað sem var álitinn banvænn,
vai’ð að víkja úr leiknum um stund, en
særðist hann á hönd eða fæti, mátti hann
leika leikinn til enda með því skilyrði að
beita særða líkamshlutanum ekki fyrir
sig. Þetta voru allt útileikir, og foreldr-
ar okkar voru ekki sérlega hrifnir af
þeim, því að stundum meiddum við okk-
ur og fengum þá bágt fyrir. Við reynd-
um því að fela skrámurnar, og ég minn-
ist þess ekki, að okkur systkinunum hafi
nokkurn tíma sinnazt út af smáskeinu.
Þegar við lékum okkur inni, fóru bar-
dagarnir öðruvísi fram. Við klipptum
út fólk í hundraðatali, sem átti að tákna
tvær þjóðir, og dreifðum því yfir sitt
hvort landið. Rúmin eða koffortin í bað-
stofunni, stóru kisturnar í skemmunni
eða borðið í stofunni voru löndin og
lítill kassi eða askja höfuðborgin. Við
röðuðum hermönnunum upp og börð-
umst, sumir féllu, aðrir særðust með
ýmsum hætti í báðum hei-búðunum. Her-
foringinn gerði út um örlög liðsmann-
anna með pappírsskærum, sem hann
mundaði valdsmannslegur. Þannig háð-
um við stórorrustur eins og Brávalla-
bardaga í Skjöldungasögu. Við tveir
elztu bi-æðurnir stjórnuðum hernum til
skiptis, meðan hinn horfði á og skemmti
sér konunglega.
Stundum komum við okkur upp heil-
um flota af bréfbátum með pappírsher-
mönnum, og þá voru háðar sjóorustur, t.