Andvari - 01.01.1981, Blaðsíða 21

ANDVAHI
ÞÓRBERGUR ÞÓRÐARSON
19
og „þau augnablik standa mér ennþá fyrir hugskotssjónum sem einhver
ógleymanlegustu andartök æfi minnar. En frá þeirn verður ekki frekara sagt
í þessari barnabók.“32 Barnubók. Ég trúi ekki að þetta orð sé notað hér út í
bláinn, og ekki í bógværðarskyni. Að vísu var Þórbergi vel ljós sú ritsnilld
sem hann réð yfir og beitti í Islenzkum aðli og Ofvitanum, en þrátt fyrir
það voru þetta barnabækur.
I kaflanum „Elskan mín“ segir Þórbergur enn frá því, að ný „inn-
skoðun“ bafi að fimm árum liðnum fært honum beirn sanninn um það, að
;Jífsspekin, sem [liann] bafði fundið upp muggusumarið rnikla 1913, og
iðkun hennar þaðan í frá, var ekkert annað en heimskulegur flótti frá mesta
vandamáli lífsins [...]! raun og sannleika hafði ég dregið sjálfan mig hrapar-
lega á tálar, baldið mér uppi öll þessi ár á innantómu snakki. Ég hafði ætt
stað úr stað á andlegu fylliríi, landflótta úr mínu eigin ríki, í stað þess að
henija mig kyrran í landinu og horfast þar í augu við mikilvægasta vanda-
mál í heimi . . ,“33
I „Sögu Unuhúss“ hefði orðið að lýsa birtingarformum gálgahúmors-
ms, nokkur hluti verksins hefði farið í að segja skringisögur af Þórbergi og
kunningjum hans, rétt eins og var í Ofvitanum. Ekki er svo að Þórbergur
hafi ekki haft gaman af slíkum sögum; hann varð aldrei svo gamall að hann
gæti ekki brosað að hinum „lægri regíónunr' lífsins. En nú var hann búinn
að eyða miklum tíma í að segja hluta þessarar sögu, og mun honum ekki
hafa hrosið hug ur við að halda enn áfram að segja sögur af „flóttanum frá
mesta vandamáli lífsins“?
I orðum Þórbergs, um barnabókina Ofvitann, er beint fólgið að hann
ætli sér að segja frá alvarlegri hluturn í annarri bók. Kann að vera að hann
hefði einhverntíma hugsað sér að telja þau spjöll í „Sögu Unuhúss". En
þai' sem mikið af efninu i „Sögu Unuhúss'' hlaut að vera af nokkuð svipuð-
um toga og efni Ofvitans, og miklar líkur til að gerð verksins hefði líka orðið
all-svipuð, er vel skiljanlegt að Þórbergi hafi ekki lengur verið alhugað
að halda áfram „of hið sama far“. Nokkuð auðséð er líka að hin estetíska
alda sem tók hann með sér þegar hann byrjaði að semja íslenzkan aðal,
hefur nú fallið út. Hann er að snúa aftur til þess skylduboðs að bókmenntir
skuli vera gagnlegar, ef til vill í andófi við nokkurs konar art-pour-art
dðaranda í Reykjavík á öndverðum stríðsárunum. Alveg sérstaklega virðist
honum hafa þótt það sem hann hefur verið að vinna að undanfarið að
einhverju leyti ósamboðið sér (barnabók!), miðað við það sem hann hefði
att að gera og getað gert.