Menntamál - 01.12.1963, Side 70

156
MENNTAMÁL
við fylgi þeirra. Þess vegna kröfðust þeir, að form ríkisins
yrði lagað að hinum breyttu þjóðfélagslegu aðstæðum. Eink-
um kröfðust þeir þess, að kosningaréttur í Prússlandi og í
ríkinu í heild yrði gerður lýðræðislegri, auk þess sem þeir
kröfðust breytinga á kjördæmaskipan og kosningafyrir-
komulagi. Með hlutfallskosningarétti í stað persónukosn-
ingaréttar ætluðu þeir sér að ná fulltrúatölu, sem væri í
samræmi við atkvæðamagn þcirra.
Samkvæmt Jressu má draga eftirfarandi ályktanir um ríkis-
og þjóðfélagsskipan í hinu keisaralega Þýzkalandi: Aðallinn
hafði enn mikla sérréttindaaðstöðu í ríkinu, þó að borgara-
stéttin bæri uppi atvinnulífið. Hina gömlu deilu sína við
aðalinn, sem miðaði að því að gera ríkið þingræðislegt,
hafði hún ekki leitt til lykta, af Jwí að hún studdi aðalinn
með einhug og tók sér stöðu í samfylkingu eignastétta gegn
sósíaldemókrötum, sem boðuðu þjóðfélagsbyltingu. í byrj-
un heimsstyrjaldarinnar var verkamannastéttin enn einsk-
is ráðandi í ríkinu. Skipan ríkis og þjóðfélags voru Jjví í
ósamræmi hvort við annað. Þannig var Jretta vandamál
ríkis og þjóðfélags óleyst, þegar heimsstyrjöldin fyrri skall á.
II.
Hrun keisaradæmisins 1918 færði sósíaldemókrötum lýð-
ræðislega kosningaskipan og hlutfallskosningarétt og þeim
og borgarastéttinni saman þingræðislega stjórn. Þar með
virðist vera ráðið fram úr báðum Jreim hiifuðvandamálum,
sem höfðu beðið úrlausnar frá því fyrir styrjöldina, og vörð-
uðu stjórnarfyrirkomulagið og átökin milli stétta. Það var
ekki sjálfsagður hlutur, að hið jningræðislega og lýðræðis-
lega lýðveklisform væri tekið upp. Þegar völdin komust í
hendur bráðabirgðastjórnar hins sósíaliska ráðs þjóðfull-
trúanna með hruni keisaradæmisins, varð ráðið að taka
ákvörðun um, hvort Þýzkaland skyldi ganga veg þingræðis-
ins og kjósa þjóðjring til þess að semja stjórnarskrá, eða