Menntamál - 01.12.1963, Síða 71

MENNTAMAL
157
tekið skyldi npp ráðstjórnarkerfi, þ. e. Sovétkerfið, eins
og Spartakussambandið og kommúnistar kröfðust. Meiri-
hluti sósíalista tók afstöðu gegn ráðstjórnarkerfinu, þ. e.
gegn einræði sinnar eigin stéttar. Þetta var ákvörðun, sem
fól í sér mikla sögulega þýðingu. Um leið og sósíaldemó-
kratar snerust þannig gegn þjóðfélagsbyltingu og ofbelti,
gengu þeir í lið með hinum borgaralega-frjálslyndu og
hinum yfirstéttarlegu, íhaldssömu öflum. Þjóðfulltrúar sósí-
aldemókrata og herforingjaráð keisararíkisins urðu guð-
feður Weimarlýðveldisins. Á Þorláksmessu 1918, þegar
hin róttæka alþýðuflotadeild ógnaði stjórnarsetrinu í Wil-
helmstrasse og skar á símaleiðslurnar, notaði Friedrich
Ebert, sem síðar varð ríkisforseti, einu símalínuna, sem var
óslitin, til þess að kalla á lífvörðinn í Potsdam til hjálpar.
Þessi samleikur, sem hér var lagður grundvöllur að, leiddi
til þess, að stéttir þær, sem höfðu haft forystuna áður, héldu
mikilvægum stöðum áfram, eftir að lýðveldi var kornið á.
Á sama hátt og frjálslyndir og íhaldsmenn höfðu snúi/.t
sameiginlega gegn vinstri öflunum á nítjándu öldinni, þ. e.
gegn sósíaldemókrötum, þá snerust sósíaldemókratar nú
ásamt frjálslyndum gegn byltingaröflunum til vinstri, þ. e.
gegn Spartakistum og kommúnistum. Þetta leiddi til þess,
að áhangendum hinnar gömlu stjórnskipanar var ekki
þröngvað brott úr forystustöðum, sem þeir höfðu haft í
stjórn landsins og þó fyrst og fremst í hernum. Það er nauð-
synlegt að gera sér ljóst, hvaða þýðingu það hafði, að lýð-
veldið átti ekki á að skipa neinum lýðveldisher. Hinn ópóli-
tiski ríkisher, sem var mótaður af anda þeim, sem stofnandi
hans, von Seeckt, hafði blásið honuxn í brjóst, var að vísu
hollur lýðveldinu, þó að sú hollusta væri án hlýju, en hið
innra samband við lýðveldisskipulagið vantaði. Vissulega
var það ekki herinn, sem steypti lýðveldinu, og það er ekki
heldur hægt að kenna honum um, að tilraunin með Weim-
arlýðveldið fór út um þúfur. En foringjastéttin í ríkishern-
um var í hjarta sínu mótuð af hinu stjórnmálalega og þjóð-