Sjómannadagsblaðið - 05.06.1988, Síða 192

190
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
Báturinn við Brjótinn er Særún, 12 tonna. Hún var sett nokkrum sinnum, en menn
gáfust upp á því. Hafnarskilyrði voru líka að batna og bátar gátu legið í verra við
Brjótinn en áður gerðist.
þeim mæddi mest í öllum setningi.
Illa var formönnum við að skipta oft
um þessa menn, því að mikið var
undir því komið, að þeir væru snar-
ráðir og samhentir, ekki sízt við
lendingar, ef órólegt var . . .“
Sérstakir búkkar vóru látnir fylgja
bátnum sinn hvorum megin, bæði í
upp- og ofansetningi. Þeir vóru
sverviða og reknir saman í þríhyrn-
ing, og lá langhliðin undir bátinn og
var bilið milli búkkans og súðarinnar
mjög lítið, svo sem eins og tvær
tommur eða svo, því að ef mennirnir
misstu jafnvægið á bátnum, þá átti
búkkinn að taka sem fyrst við þung-
anum, ella gat hann farið innúr síð-
unni á bátnum, ef hann kom ekki á
búkkann fyrr en hallinn var orðinn
mikill.
Búkkarnir máttu þó heldur ekki
vera of nálægt síðunni. Þá gat bátur-
inn snert þá, án þess að þörf væri á,
og dregið með sér, og þeir skekktust
þá og hætt var við að hornið gengi
innúr síðunni. I ofansetningi, þegar
öll skipshöfnin var niður við bátinn
nema stopparamaðurinn, færði aft-
asti maður á síðunni búkkann jafnt
og báturinn seig. Búkkarnir voru
jafnan hafðir fyrir aftan skorðu-
manninn, það er rétt fyrir aftan
miðsíðuna í ofansetningi, en fyrir
framan í uppsetningi.
Pað var ekkert gamanspaug að
missa bát á hliðina. Finnbogi lýsir
vel, því sem þá gerðist:
„Ekki mátti koma fyrir, að bátar
dyttu á síðuna. Fyrst kostaði það
venjulega brot á byrðing, og var þá
sjóferð töpuð. Og í annan stað þurfti
mannfjölda til að reisa þá, ef þeir
skyldu með mannsafli reistir, sem
venjulegast var. Þá röðuðu menn sér
á bátinn sem þéttast að hægt var
stafna milli, en tveir búkkar voru til
taks og maður við hvern. Er bátur-
inn lyftist eitthvað, var búkkunum
þrýst innundir. Þá lögðu menn sig
til, færðu sig betur innundir og fengu
sér betri viðspyrnu. Svo var hrópað:
„Allir eitt,“ og báturinn lyftist.
Fannig var haldið áfram þar til bát-
urinn var aftur á réttum kili. Þá var
skriðið undir hann og grandskoðað,
hvort brotnað hefði. Ef svo heppi-
lega vildi nú til að báturinn væri
óbrotinn, var setningu haldið áfram.
en væri hann brotinn, var hann hífð-
ur. Og þar með var sjóferð töpuð hjá
þeim bát þann daginn.“
Að leggjafyrir réð miklu um erfið-
ið og allan gang, einkum í ofansetn-
ingi.
Pá er nú fyrst að nefna það megin-
atriði, að hann varð að gæta þess að
leggja hlunnana svo hátt, að kjölur-
inn snerti hvergi grjótið, báturinn
varð jafnan að vera allur á hlunnum.
Fað kostaði mikið skak og erfiði,
hvað lítið sem kjölurinn dróst í grjót,
og færi hællinn í grjót, var sjaldan um
annað að ræða en hífa bátinn aftur
uppá hlunna.
Hvorki kamburinn né fjaran var
eggslétt. Formaðurinn varð því að
velja hlunnana misþykka eftir mis-
hæðum. Þessar mishæðir vóru nátt-
úrlega ekki miklar, það var reynt að
jafna yfirborð, bæði fjöru og kambs,
eins og kostur var á, en samt gat
formanninum mislánazt að velja
nægjanlega þykkan hlunn í dæld, og
missti þá kjalarhælinn í næstu
ójöfnu. En hann varð að hækka hæl-
inn rólega og jafnt. Hann mátti
nefnilega aldrei leggja fyrir svo
þykkan hlunn, að báturinn næðist
illa eða ekki uppá hann, hællinn
stæði í hlunninn. Þegar hann því sá
ójöfnu framundan, reyndi hann að
smáhækka hælinn, þannig að kjölur-
inn slyppi yfir ójöfnuna án þess að
snerta hana. I þessu efni var for-
manninum einkum vandi á höndum
þar sem brattur kamburinn og fjaran
mættust, en líka þegar kom í fjöru-
borðið, þar sem stórgrýttast var, ef
lágt var í. Formaðurinn sótti hlunna,
sem losnuðu undan bátnum að fram-
an og dró þá aftur fyrir bátinn, en í
þeim var snæri til að draga þá á og
eins til að halda í, þegar lagt var fyrir
í sjó fram, en hlunninum var þá ýtt
niður í sjóinn með fætinum og haldið
í bandið. Ef formanninum þótti
hlunnur of þykkur, þá valdi hann sér
annan eða öfugt, ellegar lagði undir
hlunni með því að róta til mölinni og
hækka hlunninn þannig eða lækka.
Oft hljóp einhver til og færði for-
manninum hlunnana, ef greiðlega
og hratt gekk að setja ofan, því að þá
mátti formaðurinn hafa sig allan við
að leggja fyrir. Formaðurinn lagði
venjulega fyrir eins langt í sjó fram