Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Qupperneq 109

JÓHANNA G . KRISTJÁNSDÓTTIR
með gildistöku grunnskólalaga árið 1974. Fram til þess tíma voru þroskaheft börn
t.d. ekki í skóla nema þau væru talin „kennsluhæf", þ.e. gætu tileinkað sér bóknám
í einhverjum mæli.
Þróun sérkennslu hérlendis hefur um margt verið með líkum hætti og á Vestur-
löndum. A fyrstu áratugum hins almenna skyldunámsskóla var seinfærum nem-
endum ekki séð fyrir neinni hjálp við námið umfram það sem aðrir fengu. Þroska-
heftir nemendur voru ekki skólaskyldir en aðrir fatlaðir nemendur, t.d. heyrnar- og
sjónskertir og hreyfihamlaðir, nutu sumir hverjir aðstoðar við nám frá góðgerðar-
félögum og samtökum fatlaðra. Þótt hvorki lög né reglur tryggðu skólavist eða við-
bótaraðstoð fyrir fötluð börn var samt í skólunum allstór hópur nemenda sem af
ýmsum ástæðum sóttist námið illa. Kennarar gerðu sér grein fyrir þörf þessara
nemenda fyrir meiri hjálp við námið og bentu yfirvöldum á þörfina fyrir lagasetn-
ingu er tryggði þeim nauðsynlega aðstoð umfram það sem bekkjarkennari hefði tök
á að veita (sjá t.d. Þorstein Sigurðsson 1993).
Islensku grunnskólalögin frá 1974 og reglugerðir með þeim tryggðu loks báð-
um hópunum þennan rétt, þ.e. bæði þeim nemendum, sem voru í skóla en fengu
ekki nægilega hjálp, og einnig hinum sem ekki höfðu fram til þess tíma átt kost á
skólamenntun. Þörf fyrir sérkennslu var þar með viðurkennd og henni hafa skólar
landsins síðan reynt að mæta með þeim ráðum sem þeim hafa verið tiltæk.
í Reykjavík og stærstu kaupstöðum landsins var nemendum raðað í bekkjar-
deildir í samræmi við námsárangur fram undir 1970, en síðan hafa „blandaðir
bekkir" verið staðreynd þar eins og í öðrum skólum landsins þar sem samkennsla
fleiri en eins aldursárgangs hefur reyndar skapað enn meiri breidd en gerist í stærri
skólum. Almennt er viðurkennt að nemendur tileinki sér misfljótt eða misvel náms-
efni grunnskólans sem ákvarðað er að mestu í aðalnámskrá. Vandinn sem bekkjar-
kennarinn stendur frammi fyrir þegar hann kennir í „getublönduðum bekk" er því
ærinn þar eð til hans er nú gerð sú krafa að hann miði kennsluna við „þarfir" hvers
nemanda en jafnframt að allir nái hámarksárangri. Vandinn hefur að hluta til verið
viðurkenndur og eru fjárveitingar til sérkennslu einmitt til marks urn það.
Sérstakur starfsrammi fyrir sérkennslu var, eins og fram hefur komið, fyrst
saminn hérlendis árið 1977.5 Sérkennarar höfðu þó starfað hérlendis um nokkurt
skeið og stofnað fagfélag árið 1971, nokkrum árum eftir að Kennaraskóli Islands
brautskráði fyrstu sérkennarana úr framhaldsdeild skólans.
Sérkennslunemendum hefur fjölgað verulega. Ástæðan er ekki eingöngu opin-
ber stefnumörkun og lagaskylda skólanna, því einnig má nefna tvö önnur veiga-
mikil atriði sem hafa haft í för með sér aukna þörf fyrir sérkennslu: Hið fyrra varðar
framfarir á sviði læknisfræði, en fleiri börn lifa nú þrátt fyrir alvarlegar fatlanir,
andlegar og líkamlegar. Hið síðara tengist breyttum uppeldisskilyrðum og breytt-
um áherslum í uppeldi barna og unglinga almennt. Til þessa þáttar eru stundum
raktar orsakir þess að nemendur virðast eiga æ erfiðara með að fara eftir þeim sam-
5 Reglugerð um sérkennslu nr. 270/1977 var samin þremur árum eftir gildistöku grunnskólaiaganna, en þau áttu aö
taka fullt gildi á árunum 1974-1984. Reglugerðin gilti þangað til ný var sett árið 1989 (endurnýjuð 1990). Um
mismun þessara tveggja reglugerða, sjá Regínu Höskuldsdóttur (1994).
107