Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Qupperneq 85

VANDA SIGURGEIRSDÓTTIR OG SIF EINARSDÓTTIR
fyrir kulnun og um 65% þeirra hafa áform um að hætta kennslu (Anna Þóra Baldurs-
dóttir, 2002). Þrátt fyrir þetta verður ekki framhjá því litið að þegar kemur að einelti
eru kennarar í lykilhlutverki og ábyrgð þeirra er mikil. Því er mikilvægt að veita
kennurum meiri fræðslu, aðstoð og stuðning við að fást við einelti en þeir hafa feng-
ið hingað til. í þessari rannsókn mun athyglin beinast fyrst og fremst að formlegri
menntun kennara en einnig verður símenntun kennara á þessu sviði könnuð. 1 ljósi
þessa var ákveðið að kanna frá hvaða aðilum kennarar vilja fá stuðning í eineltismál-
um, hvað það sé sem helst kemur í veg fyrir að þeir taki á einelti á árangursríkan hátt
og hvernig kennurum finnst menntun þeirra búa þá undir að fást við einelti.
AÐFERÐ
Þátttakendur
Allir kennarar og leiðbeinendur í tuttugu grunnskólum víðsvegar um landið, samtals
742, voru valdir til þátttöku í rannsókninni. Þegar talað er um kennarana sem tóku
þátt í könnuninni hér á eftir er bæði átt við kennara með formlega kennaramenntun
og leiðbeinendur, nema annað sé tekið fram. Úrtakið var valið með það að leiðarljósi
að persónuleg tengsl myndu auka svarhlutfall, að skólarnir væru bæði af höfuðborg-
arsvæðinu og landsbyggðinni og að þeir endurspegluðu flestar stærðir skóla. Því
voru valdir skólar þar sem fyrsti höfundur þessarar greinar þekkir annaðhvort skóla-
stjóra, aðstoðarskólastjóra, námsráðgjafa eða forstöðumenn í félagsmiðstöðinni sem
starfar í eða við skólann. Þetta fólk var tengiliðir við þátttakendur í rannsókninni, sá
um fyrirlögn, fylgdi því eftir að kennarar svöruðu og sendu spurningalistana til baka
að lokinni fyrirlögn. Þessi aðferð var ódýr og hagkvæm þar sem fljótlegt var að senda
marga spurningalista á sama stað og ekki þurfti að ganga á eftir svörum með áminn-
ingarbréfum.
Af þeim 742 kennurum sem leitað var til svöruðu 523 spurningalistanum. Svar-
hlutfall er því 70,5%. Spurningalistarnir voru lagðir fyrir í lok skólaárs 2003, sumir
kennarar voru í leyfi, aðrir veikir og einhverjir í ferðum erlendis. Ef skoðað er hve
margir kennarar svöruðu af þeim sem fengu spurningalistann í hendur er svarhlut-
fallið 79,4% eða 523 af 659 kennurum.
Skólarnir tuttugu eru af ýmsum gerðum og staðsettir bæði á höfuðborgarsvæðinu
og í öllum landsfjórðungum. Flestir skólanna eru heildstæðir grunnskólar með nem-
endur frá 1.-10. bekk en þó voru aðeins 1.-7. bekkur í tveimur skólum, í einum var
aðeins 4.-7. bekkur og tveir voru einungis með unglingastig. Stærstur hluti kennar-
anna (38,8%) reyndist starfa í skólum með 400-500 nemendur og nær þriðjungur
(60,8%) hafði umsjón með bekk. Meðaltalsfjöldi nemenda í umsjónarbekkjum þessara
kennara voru 20 nemendur (s/= 3,8). Kennslureynsla reyndist vera töluverð eða að
meðaltali 12 ár (s/ = 10) og 65% kennaranna hafa kennt í fimm ár eða lengur. Þeir
kennarar sem lokið hafa kennara- eða kennsluréttindanámi luku flestir námi frá
Kennaraháskóla íslands og íþróttakennaraskóla íslands, eða samtals 84,5%, en 4,2%
höfðu lokið kennaranámi við Háskólann á Akureyri og 3,2% kennsluréttindanámi
við Háskóla íslands.
83