Uppeldi og menntun - 01.09.2004, Side 132

HUGMYNDIR UM FLUTNING MENNTUNAR ...
ar í stað hugtaksins einkenni (1990, bls. 46-52). í rannsókn minni er þessi eign stéttar-
innar sértæk fræðileg þekking og háskólanám. Þessi vídd vísar einnig til þess að fag-
stétt „skipi sérstakan sess í samfélaginu" (Torstendahl, 1990, bls. 45) og tengist hug-
myndum fúnksjónalista, s.s. hugmyndum Parsons og Barbers frá sjöunda og áttunda
áratugnum. Þeir leggja ríka áherslu á að þróun fagstétta tengdist samfélagsþróun.
Þróun fagstétta er svar við almennri samfélagslegri þörf fyrir fræðilega sérfræðiþekk-
ingu sem aflað er í háskóla. Fræðileg þekking er nauðsynleg til þess að fagstéttin geti
stundað það starf sem henni er ætlað. Auk þess líta þeir á störf fagstétta sem óeigin-
gjarnt starf unnið með velferð allra þjóðfélagsþegna að leiðarljósi. Fyrst og fremst er
tekið mið af starfsstéttum eins og læknum, lögfræðingum og prestum (Barber, 1963;
Parson, 1968).
Stjórnlistarvíddin (e. strategic approach) er önnur víddin í nálgun Torstendahls
(1990, bls. 48-52). Þessi vídd er byggð á hugmyndum ný-webersinna, sem gagnrýndu
hugmyndir fúnksjónalista um fagvæðingarferlið. Johnson (1972) lýsir hugmyndum
ný-webersinna á eftirfarandi hátt: „Fagstétt er ekki starfsstétt heldur leið til þess að
ráða yfir starfsstétt" (bls. 45). Þarna vísar Johnson til þeirrar grundvallarhugmynda
ný-webersinna um að allar hugmyndir um einkenni fagstétta svo sem nauðsyn fræði-
legrar þekkingar og óeigingjarns starfs stéttarinnar séu einungis til þess ætlaðar að
tryggja ákveðnum starfsstéttum sérstök starfsskilyrði og forréttindi á kostnað
annarra starfsstétta. Ný-webersinnar draga nafn sitt af félagsfræðingnum Max
Weber, en á áttunda og að hluta til á níunda áratugnum unnu þeir áfram með hugtak
Webers social closure sem má þýða sem fe'lagsleg lokun (Due og Madsen, 1990). Ný-
webersinnar beina sjónum sínum að þeirri valdabaráttu sem á sér stað á milli verð-
andi fagstéttar og viðurkenndrar fagstéttar. Hin verðandi fagstétt reynir að auka völd
sín svo og virðingarstöðu, bæði faglega og fjárhagslega. Parkin (1979) skilgreinir ólík-
ar aðferðir sem þessar tvær stéttir notuðu í valdabaráttu fagvæðingarferlisins. Hin
verðandi fagstétt notar yfirtökuaöferðina (e. usurpation), en hún felur í sér að ná því
eftirsóknarverða sem hin viðurkennda fagstétt ræður yfir. Viðurkenndar fagstéttir
beita hins vegar útilokun (e. exclusion), þ.e.a.s. þær standa vörð um eigin sérréttindi
og hagsmuni og reyna að hindra að hin verðandi fagstétt öðlist þessi sérréttindi
(Torstendahl, 1990).
Þessar víddir staðsetur Torstendahl innan social terrain (1990, bls. 56), sem hér má
þýða sem sögulegt samhengi (sjá einnig Burrage 1990, bls. 21). Hann telur að ekki sé
mögulegt að kanna fagvæðingarferlið án þess að taka tillit til þessa samhengis.
Torstendahl telur að unnt sé að kanna eðlislægu og stjórnlistarvíddirnar samtímis,
meta vægi hvorrar um sig og tengja sögulegum bakgrunni sem getur e.t.v. skýrt ólíkt
vægi víddanna á mismunandi tímum og í ólíkum menningarsamfélögum.
Á þennan hátt reynir Torstendahl að leysa áratuga fræðilega togstreitu fúnksjóna-
lista og ný-webersinna, en þessir tveir félagsfræðilegu skólar töldu hugmyndir sínar
algerlega ósamrýmanlegar og litu auk þess fram hjá menningar- og sögulegu sam-
hengi (Burrage, 1990; Johnson, 1972; Torstendahl, 1990). Rétt er að leggja áherslu á að
sögulegt samhengi er ekki byggt á fræðilegum kenningum. Rannsakandi þarf að skil-
greina samhengið hverju sinni. Sögulegt samhengi flutnings barnakennaramenntun-
130