Hugur - 01.06.2002, Blaðsíða 100

Hugur
Davíð Kristinsson
um „hafgúur“ svamla „vitskert dýr“, „ótal dýr“ og „dýr sem úr mikilli
fjarlægð líkjast flugum“. Guð er dauður, hinn hýri heimspekingur rek-
ur upp hlátur og baðar sig í dagrenningu nýrra tíma. Vitaskuld munu
gramir tómhyggjuhugsuðirnir bera fram mótmæli sem Nietzsche
kann svar við: ,„þar sem hlátur og kátínu er að finna er hugsunin ein-
skis nýt’ - þannig hljómar fordómur þessa alvörugefna villidýrs í garð
allra ,hýrra vísinda’. - Gott og vel! Sýnum fram á að þetta sé fordóm-
ur!“9 í huga hins hýra heimspekings eru hláturinn og gleðin óaðskilj-
anleg frá hyldjúpri hugsun kafarans.
En þótt skipaflotinn hafi látið úr höfn þegar spurðist að Guð væri
dauður höfðu sum skipin enn landsýn þegar heimþráin fór að segja til
sín. Guðleysinginn Nietzsche fordæmir þessa þrá eftir landi, sam-
semd eða einingu sem er ekki lengur til:
Vei þér komi yfir þig heimþrá eftir landi, eins og það hafi ver-
ið meira frelsi þar - það er ekki lengur til neitt „land“!10
Þráin eftir einingu er til marks um veikleika. Krafturinn er hins veg-
ar fólginn í þránni eftir mismun.
Því sterkari sem þráin eftir einingu er, því meiri veikleika má
gera ráð fyrir; því meir sem þráin beinist að fjölbreytni, mis-
mun, innra hruni, því meiri er krafturinn.11
Þeir sem eru orðnir sjóveikir taka stefnu á meginlandið til að stöðva
riðu hugsunarinnar. Þeir sjá ekki fegurðina í mergð mismunarins
sem þekkir hvorki miðju né stigveldi og leita að náttúrlegum og
óbreytanlegum landamærum hugsunarinnar.
En hver í ósköpunum fær ykkur til að trúa því að ykkur skorti eitt-
hvað þegar þessar einingar hafa verið leystar upp? Hveijir sigla þess-
um skipum í höfn? Eru það Guðs menn? Nei, þeir urðu eftir á megin-
landinu. Baráttan stendur því ekki milli trúleysingja og trúaðra held-
ur milli hýrra guðleysingja og gramra tómhyggjumanna. Þeir síðar-
nefndu sjá einungis óreiðu, yfir þá hellist doði, allt verður eins, ekk-
ert skiptir lengur máli. I ógleði sinni sjá þeir ekki að hið díonýsíska
hyldýpi er ekki tóm heldur skapandi óreiða mismunarins. Gremja
slíkra hugsuða endurspeglast í orðum Fjodors Dostojevskí: „Ef Guð er
9 Sama rit, §327.
10 Sama rit, §124.
11 Friedrich Nietzsche, Werke in drei Bánden, 3. bindi, s. 457.
k
98