Vaki - 01.09.1952, Síða 15

in sem eigi að vera rétt, neíið eins og neí,
augun hafi svip augna, munnurinn útlit
munns. En hvað er þá að segja um ljós-
myndina? Myndavélin gerir slíka eftirlík-
ingu á miklu nákvœmari og fullkomnari
hátt en mannshöndin. Ef listin hefði ekki
annað hlutverk en stœla með vísindalegri
nákvœmni stœrðir og hlutföll þeirra fyrir-
bœra sem við mœtum á lífsleiðinni, hefur
Ijósmyndavélin sannarlega leyst lista-
manninn af hólmi, röggsamlega og fyrir
fullt og allt. En okkur er spurn: gegnir
listin í rauninni þessu hlutverki? Til þess
að unnt sé að svara þessari spurningu
verður að lita andartak af verkunum og
skyggnast í hug listamanninum þar sem
hann er við vinnu sína.
Áhrif hlutanna í kringum okkur á vit-
undina eru ákaflega missterk. Sumir hlut-
ir snerta okkur aldrei eða mjög sjaldan,
húsin við götuna þar sem við búum, her-
bergið okkar, áhöldin sem við notum í
sífellu. Aðrir hrópa á okkur, sólarlag,
glampi á vatni, kona í sterkrauðri kápu.
Lítum nú á listamann þar sem hann er
að gera andlitsmynd. Fyrirmynd hans
kemur í stað umhverfisins. Hann verður
fyrir sömu reynslu og við, á nokkuð ann-
an hátt. Viss einkenni i andlitsfallinu, viss
svipbrigði orka sterkar á hann en önnur.
Honum finnst meira máli skipta þeir drœtt-
ir í andliti fyrirsátans sem varpa kunna
ljósi á innri gerð þess, og því stœkkar
hann þá ofurlítið á pappírnum, gerir að-
eins meir úr þeim, en sleppir á hinn bóg-
inn því sem honum virðist minna máli
skipta. Val listamannsins á aðalatriðum
og höfnun á aukaatriðum skapa honum
ákveðna afstöðu til viðfangsefnisins, og
það er einmitt tjáning þessarar afstöðu
sem túlkar persónuleik hans í listaverkinu.
Þessi afstaða hans, val og höfnun, gefur
verki hans sérkenni sín. Ef hann œtti að
gegna reglu um ákveðin hlutföll í mynd-
um sínum, hversu vceri honum þá unnt
að koma sinni persónulegu sýn á fram-
fœri við okkur? En ef hann á annað borð
hlýtur leyfi til að breyta stœrðum og hlut-
föllum fyrirmynda sinna í samrœmi við
persónubundna sýn sína á heiminn, hvar
eru þá þau takmörk sem setja á?
Þannig erum við komin að kjama málsins,
því sem eitt skiptir máli í leit okkar, en það
er innri þýðing listaverksins, inntak listar-
innar sjálfrar.
Við finnum til undan ytri og innri heimi.
Við erum hrygg eða glöð, okkur langar
til að syngja burtu sorgina eða gefa öðr-
um gleðina, og enn: okkur finnst við um
of lokuð inni í okkur sjálf, við viljum af
frumstœðri hvöt ná sambandi við menn
og veröld. Til þess að birta mönnum þess-
ar tilfinningar, þurfum við að láta þœr í
Ijós á einhvern skiljanlegan hátt, móta þcer
í eitthvert fast efni, svo þœr rjúki ekki á
brott óhöndlaðar sem reykur.
Við drögum línu, og áður en við vit-
um af vekur það gleði okkar að hún minn-
ir á eitthvað, kannski höfuð af manni,
sem við mœttum á götunni og hafði svo
sterk áhrif á okkur að við gátum ekki
gleymt því. Kannski var það einmitt þess
vegna að við tókum blýantinn 1 hönd og
drógum línu, losuðum okkur við þann ó-
róa, sem bjó í blóðinu eftir þessa sjón, ó-
róinn er eftir í línunni. Línan var kannski
rauð og flöturinn hvítur, og ef til vill jók
það um helming gleðina eða sársaukann
sem formið vakti með okkur.
Hver er þá niðurstaða okkar eftir þessa
stuttu hugleiðingu? Hver er tilgangur
þessarar leitar? Hvað er list í stuttu máli?
Listin er útrás hugsana og tilfinn-
inga, útvarp vitundarinnar sem leit-
ast við að hneppa skynjanir sínar
í viðjar efnis og forms.
Listin er viðleitni mannsins til að kom-
ast í samband við innra gildi allra hluta,
kafa undir yfirborðið, reyna að sjá það
sem e r.
TfMARITIÐ VAKI
13