Vaki - 01.09.1952, Page 28

ir. Ungur málari diríist ekki, þrátt fyrir
uppreisnarhug sinn, að snerta við þeim
undirstöðuatriðum sem við gátum um að
framan, stöðu mannsins milli tveggja
skauta: innri og ytri veruleika. Hins vegar
er afstaða hennar mörkuð á annan stað
milli þeirra. Hún er huglœgari en sú list
sem var undanfari hennar. Athyglin bein-
ist að þeim sviðum náttúrunnar er nœst
standa manninum, ekki sízt hugmyndun-
um og því viðtœki sem þœr grópast í.
í nútímamyndlist skipta hugmyndirnar um.
hlutina og þannig tilfinningin fyrir þeim
meira máli en hlutirnir sjálfir. Hún beitir
Paul Klee: Ferðin íram hjá höllinni.
hvoru tveggja í rannsókn sinni og lœtur
berast með þeim eins langt og lögmál mál-
verksins leyfa.
Eitt af því, sem einkennir hin nýju við-
horf og ekki hefur áður þekkzt í mynd-
list, eru tilraunir hennar til þess að
hlera á tilveruna með augunum, gefa
ýmsum hreyfingum hlutanna í rúminu
efnisbundna mynd og fagurfrœðilega á-
sýnd. Einnig að fá huglœgum fyrirbœrum
eins og reiði eða gleði, hvíld eða ótta,
ást eða hatri sýnileg tákn, veita þekkingu
þeirri og innsœi sem vísindin hafa getið
okkur inn á svið myndlistarinnar og láta
það örva sköpunargleði okkar og ímynd-
unarafl. Hugarflugið hlaut stœrra svigrúm,
hugurinn reikaði víða, kannaði áður ó-
kunnar veraldir, afnam lögmál, skóp.önn-
ur, leit jörðina í nýju ljósi, kafaði sjóinn,
synti meðal fiska og undraðist villtan
kynjagróður hafbotnsins. Menn beindu
augum að smáheimum jarðskorpunnar,
brostu inn í blómin, heyrðu með aug-
unum hreyfingu kringum sig, bát sigla,
fugl fljúga, bolta skoppa, skyggndust
inn í drauma vöku og nœtur. Hugurinn
lagði leið sína inn í vél hlutanna, komst
allt inn til eindanna og sá efnið verða að
hljómi og þyt.
Við sjáum ekki framar mynd manns í
sorg, heldur lítum við sorg mannsins:
mynd hennar í línum og litum. Við reyn-
um að gefa mynd tímanum og sambandi
hans við hlutina. Við sjáum tóninn í falli
boltans, hrynjandina sem var bundin í
spor mitt er ég gekk fram hjá höllinni í
gœr, flótta vofunnar, söng vindsins, tím-
ann í vexti jurtanna.
Það hefur löngum verið viðkvœði að
nútímamálari afneiti manninum. Slík full-
yrðing hefur bœði við rök að styðjast og
ekki, allt eftir því hvernig á málin er litið.
Það sem einna mestum vandanum veld-
ur við umrœður um list nútímans er
hversu sárt skortir orð yfir hinar nýju hug-
myndir, sem fœðzt hafa í málverki þess-
arar aldar. Tungan er enn á eftir málara-
Paul Klee: Kringum íiskinn.
listinni í sköpun tákna yfir þœr. Málarinn
hefur fjarlœgzt manninn að því leyti, að
hann sýnir ekki lengur, og œ minna, ná-
kvœma eftirmynd hans. Ástœðan til þess
er ekki sú, að hann fyrirlíti manninn, held-
ur liggja að því önnur og dýpri rök. Mál-
TlMARITIÐ VAKI
26