Vaki - 01.09.1952, Page 41

um. Abraham Lincoln vann sér frægð
fyrir leikni sína við að kljúfa brautar-
teina niður í girðingarefni, og í síðustu
forsetakosningum gekk sú saga, komin
úr öllum áttum að því er helzt varð séð
og þess vegna tekin trúanleg, að Harry
Truman hefði á æskuárum getað plægt
beinast plógfar allra ungra manna í
sinni sveit.
Hugarfarið, sem ríkir í Bandaríkjun-
um er eign hversdagsmannsins. Smekk-
ur hans ræður og hans er mælikvarði
fegurðar og siðgæðis. Og hann er örugg-
ur í sessi sem æðsti dómari meðan landið
býr við iðnþróun og lífshætti iðnþróaðs
þjóðfélags, því hversdagsmaðurinn hef-
ur mikið fé handa á milli og kaupir og
neytir í stærra mæli en lágstéttir Ev-
rópu geta gert sér í hugarlund. Iðn-
kerfið kemst ekki af án hans. Framleið-
endur gæta vandlega hverrar smugu í
tilveru hversdagsmanna og í keppni
sinni um markaði láta þeir ófyrirleitna
útsendara lokka þá til að kaupa varn-
inginn. Stórfenglegar skemmtanir, vís-
indi, fegurð, listir, fréttir og heimilis-
vélar standa honum til boða. Sálfræðin
hefur verið notuð til að byggja upp víð-
tækt þekkingarkerfi, þar sem finna má
svar við þörfum hans og viðbrögðum.
Manntal, atkvæðagreiðslur og dæmi úr
hagskýrslum hjálpa framleiðendum til
að komast inn úr persónulegum leyndar-
dómum hans og finna að lokum sam-
nefnara allra kaupenda. Af hverju fót-
máli, hverri hreyfingu hans á venju-
legum starfsdegi er fundin meðalregla,
það er Hegðunarreglan, the Norm, og
vilji hversdagsmaður vita hvort hann
jafnist á við óskmynd hversdagsleik-
ans getur hann kynnt sér Regluna. Það
er þegjandi samkomulag að hin æðsta
dyggð sé fólgin í hegðun samkvæmt
Reglunni.
Ekki má halda, að þessar hugmyndir
bandarískra hversdagsmanna um Hegð-
unarregluna séu sprottnar af sjálfs-
könnun eða athugun og sundurgreiningu
hlutlausra áhorfenda. Það eru hinir ráð-
snjöllu menn, sem mynda viðskiptaum-
hverfi hans, sem eru hinir eiginlegu höf-
undar þeirrar smekkvísi, óska og jafn-
vel sérvizku, sem finnast hjá bandarísk-
um hversdagsmanni. I auðugu iðnaðar-
landi eins og Bandaríkjunum er vand-
inn ekki aðeins að framleiða vörur, þeim
verður að finna markað og skapa
eftirspurn. Þess vegna er hversdags-
manninum kennt að vera á skotspónum
eftir nýjungum. Vörur ómissandi við
bandaríska lífshætti, The American
Way of Life, verða æ fleiri eftir því sem
kaupmáttur vikulaunanna vex. Svo að
hversdagsmaðurinn verði útsendurum
iðnfyrirtækja þægur og undirgefinn, er
honum kennt að hræðast á nýjan hátt
og finna til óhugnaðar t. d. við að skynja
andfýlu eða óþægilega líkamslykt og sjá
blæða úr tannholdi; hann óttast víta-
mínsskort, er hræddur um að véra leið-
inlegur í samræðum, og loks bíður hans
lamandi ótti, leyndur í öllum minni
háttar áhyggjum hans, ótti við að hlýða
ekki Hegðunarreglunni, merki hins á-
kjósanlegasta hversdagsleika.
Þannig er þá jurtin, sem óx upp af
dálæti þjóðarinnar á manninum, sem
komst áfram af eigin rammleik, the self-
made man, og hún hefur nærzt af
sjálfræðishneigðinni. Þegar ekki var
lengur óbyggðin að glíma við, ekki fram-
ar neitt myndlaust flæmi sem bauð til
sín hverjum sem var að hann gæfi því
mynd, þegar félagshættir komust að lok-
um í fastar skorður og nokkurn veginn
séð hver yrði hlutur hvers og eins, ef
hann væri þá ekki því óhversdagslegri,
þá varð hvötin til einstaklingsbundinnar
tjáningar að kapphlaupi um að uppfylla
allar kröfur til að fullnægja meginkröf-
unni: verða hinn fullkomni hversdags-
maður. Ennþá þótti hversdagsleikinn
TlMARITIÐ VAKI