Vaki - 01.09.1952, Page 47

Það varpar ljósi á málið, að hann óttast um kvœðið, að hann með sína klassísku
hámenntun ber umhyggju fyrir velferð þess, en þegar allt kemur til alls þá skiptir
það reyndar ekki máli hvort mennirnir lifa ásamt kvœðum eða án. Það eina sem
skiptir máli, er hvort lífið er þeim skáldleg tilvera. Ef það er nauðsynlegt að fórna
kvœðinu, eins og við þekkjum það, til að frelsa skáldskapinn, þá verður að gera
það. Til þess að ljóðið geti talað til mannanna eins og þeir voru þegar líf þeirra var
ennþá nýtt.
Eg var að lesa García Lorca í gœr. Gulu rímurnar hans fjórar, sérstaklega þá
þriðju: Romance Sonambulo í Romancero Gitano. Bragreglunum er ennþá ekki útskúf-
að með öllu, en samt er ný útsýn í kvœðunum. Eg komst ekki hjá að veita athygli
skyldleika við eskimóakvœðin, sem Knud Rasmussen hefur þýtt á dönsku, þegar ég
las smákvœðið um sandeðluna. Margar hugsanir geta myrkvað himin skáldskapar-
ins, en er nokkur skilningur einfaldari og bjartari en sá, sem tengir nútímaspánverj-
ann og eskimóann, sem hrœrast innra með sér af óveðrinu eins og þari í' vatninu.
* *
Ég œtla ekki að endurlífga hinar gömlu umrœður um form og efni, en ég vil aðeins
vefengja, að hin venjulega skilgreining á skáldi: maður, sem hefur hcefileika til að
túlka sig í orðum, sé fullnœgjandi. Að því leyti er hún náttúrlega rétt, að ekkert ljóð
vœri til, ef skáldinu vœri ekki gefinn málsmekkur og sköpunarhvöt, en með henni er
samt athyglinni beint að tceknihlið málsins en ekki aðalatriðinu, sem er á undan orð-
inu. Mállaust skáld, maður, sem á sér ceðri vitund, er ekki aðeins hugsanlegt, heldur
skapar það alla menningu, sjálfa tilveru mannsins sem manns. Hann er samskáld okk-
ar, sem ekki er hcegt að vera án, en þúsund listrœn orð geta ekki gert neinn að skáldi
án þessarar vitundar. Þegar skáldskapurinn er óháður öllum formum og alstaðar ná-
lœgur, er skáldið ekki sá, sem skapar hann, heldur er hann frelsari, ljósmóðir einhvers,
sem býr ekki í honum sjálfum. Skáld er sérhver sá, sem eining allra hluta lifir í og
vitnar með. Þá er skylda þín að gleyma sjálfum þér og ná til hins hreina ópersónulega
skáldskapar. Andlit sjálfs þín skiptir ekki máli.
Það verður aldrei of oft endurtekið, að þessi vitund um einingu allra hluta er
nauðsynlegust alls, ef maðurinn á að lifa áfram sem maður, en ekki maur. Aðeins
skáldskapurinn getur frelsað hann. Stundum stend ég sjálfan mig að því að finnast við
lifa mikil tímamót.
Þvílíkur kjánaskapur! Hver kynslóð hefur gasprað um mikla tíma í vœndum, og
hvers virði voru svo hinir fávísu spádómar. I fávizku okkar höfum við aðeins þau
beisku forréttindi, að vita, að leiðin til þessara tíma liggur gegnum hrannir blóðs og
svita og óheyrileg rangindi. Samt get ég ekki gefið upp von mína og ákvörðun. Þeg-
ar lífið er í mestri hœttu, glampar ósáttfúsast á innri gildi þess. Það, sem ég hef ort er
þýðingarlaust, aðeins að ég greini drœtti nýs lífs.
Ég er örlátur á bcekur mínar. Mér hefur alltaf fundizt ég hafa flýtt mér með þœr,
þœr hafa losnað við mig eins og ávextir af trjágrein. Þœr hafa aldrei verið ég, á sama
hátt og ávöxturinn er ekki tréð, heldur ókunn þrá. Eg hafna þeim ekki, vegna þess að
þœr séu myrkar, því ekkert er auðveldaraog þýðingarlausara en að skrifa ljóst, held-
ur vegna þess að engin þeirra uppfyllir ákvörðun mína. Og þó finn ég, án þess að aðr-
TlMARITIÐ VAKI
45