Vaki - 01.09.1952, Side 60

götvun sinni, „deep focus“, hlutir og
persónur, sem eru langt frá vélinni eru
eins ljóslega í focus og hlutir, sem eru
nær henni. T. d. í hinu fræga atriði,
þegar Herbert Marshall er að deyja og
þjáningai’svipurinn á andliti hans er
sýndur í nærmynd, ofarlega til vinstri
á tjaldinu. Kona hans, Bette Davis, er
á miðju baksviðinu, einnig alveg í focus.
Við vitum, að hún vill að hann deyi og
að hann hefur nýlega beðið hana að ná
í lyfið, sem bjargað getur lífi hans. Hún
hreyfir sig ekki og við sjáum kalda
hörkuna í svip hennar jafnljóslega og
þjáningarnar á andliti hans. Auðvitað
hefði mátt ná líkum áhrifum með klipp-
ingu, þ. e. a. s., með því að sýna fyrst
hinn deyjandi mann og síðan hreyfing-
arlausa konuna. En að sýna þau bæði
um leið á þennan hátt er áhrifameira.
Áður fyrri hefði eiginkonan á baksvið-
inu orðið ógreinileg, en fyrir uppgötvun
hans er hægt að beina athyglinni að
báðum hjónunum á sama tíma. Upp-
finningin var mikill ávinningur fyrir
listræna myndatöku og varð Wyler að
geysimiklu liði við The little Foxes, sem
er nálegast kvikmyndað leikrit, og með
töku Tolands er auðvelt að ímynda sér,
að allt fari fram á sama sviði. Seinna
gerði Wyler myndina The Best Years of
Our Lifes (1947), aftur með Toland, og
„deep focus“ er notað í allri myndinni,
en með minni árangri, því það er oft
notað þegar stjórnandinn þarfnast hans
ekki nauðsynlega, til að fá það fram,
sem hann vill, óhjákvæmilega missir það
dramatískt slagmagn, sem það hafði í
The little Foxes, vegna minnkandi and-
stæðu við venjulega töku.
Lýsingin er eitt hið þýðingarmesta
atriði við myndatöku, eins og bezt kem-
ur fram í orðum Gordon Craigs, þegar
hann sagði, að lita ætti leiksviðið með
Ijósi, en ekki málningu. Eins og áður
var á minnzt, þá stillir myndatökumað-
ur ekki vélinni upp fyrir framan svið-
ið og tekur það. Hann ákveður ljósmagn
og hvar hann á að koma ljósunum fyrir,
hvaða hluti á að vera hulinn myrkri og
hver í ljósi eða skuggum. Myndatöku-
maður, sem hefur aðeins góða tækni mun
koma Ijósunum þannig fyrir, að þau
lýsi upp alla hluti eins og hægt er, hann
reynir að framkalla dagsljós. En aftur
á móti myndatökumaðurinn, sem er
listamaður, leitast við að túlka hugblæ
myndarinnar. T. d. notaði Toland milt
flæðandi ljós, rökkur og skugga í Wu-
thering Heights, með það fyrir augum
að fá fram ástríðuþrungna rómantík
sögunnar. 1 Þrúgum reiöinnar, sögu um
mannlega eymd og fátækt, notaði hann
engan farða á leikarana og lét ljósið
ekki flæða, hver hlutur var hörkulega
skýr og sérgreindur. 1 þessum tveim
myndum hjálpaði Toland stjórnendun-
um til að tjá sig. í mörgum myndum,
sérstaklega á tímum þöglu myndanna
þýzku, var notuð expressionisk skreyt-
ing, sem skýrði atburðina. T. d. Das
Kabinett des Dr. Caligari, gerð í Þýzka-
landi (1920) af Robert Wiene. Myndin
sýnir hryllilegar ofsjónir brjálaðs
manns, sviðin eru öll gerð á vinnustofu.
úr máluðum tjöldum, áhrifamagn þeirra
var aukið með snjallri notkun ljóss og
skugga. Nú er expressionisminn í víð-
tækri merkingu hið æðsta tjáningaform
listar, og telur innan vébanda sinna alla
mikla málara, myndhöggvara, tónskáld
og Ijóðskáld. Benedetto Croce skilgrein-
ir hann sem hugsæja tjáningu allrar
sálarinnar. Það er því auðsætt, að kvik-
myndin á að stefna að því að vera ex-
pressionisk. Það er jafnauðsætt, að
skreyting gerð úr hreyfanlegum sviðs-
útbúnaði, striga og málningu, eins og
í þöglu myndunum þýzku, er óhæf í
mörgum myndum, t. d. í Þrúgum reið-
TlMARITIÐ VAKI
58