Vaki - 01.09.1952, Side 107

(
LIST,
tilraun til skilgreiningar
WOLFGANG EDELSTEIN
Á undanförnum áratugum hefur mjög
orðið vart viðleitni til að marka listinni
stað, bæði í hugarheimi mannsins og
hinni ytri veröld félagslegs lífs. Menn
vilja finna leynd tengsl hennar við
mannkyn og þjóðfélag og skilja eðli
hennar. Þessi viðleitni samborin örvænt-
ingarleit nútímamannsins að örlögum
sínum, að inntaki lífi sínu í heimi sem
virðist sviptur gildi sínu meir með
hverjum degi.
1 dag berst maðurinn við heimssýn
sem aðstæðurnar þröngva í augu honum
nauðugum viljugum: Heimspekin fæst
við neindina og tómið; stjórnmálin sá
frá sér ótta við algera tortíming; vís-
indin ræða fullnaðareyðing lífsins af
jörðunni; hagfræðin sér hungrið gína
við miklum hluta mannkyns. Því hlýtur
sú spurning að vakna hvort listin eigi
þátt í þessari sýn. Er ekki líf hennar
óháð lífi aldarinnar, baráttunni og skelf-
ingunni? Reisir hún sér ekki höll fjarri
óskapnaðinum, hún sem er harmóní og
regla, er hún ekki einmitt undankoma
frá angistinni að hugsa, er hvarf allra
gilda tímanlegra sem eilífra binzt hruni
þess örugga og reglubundna heims, sem
kynslóðir á undan okkur höfðu tekið í
arf án þess að veita hverfulleik hans
minnstu athygli?
Eða er listin þátttaki leitar, hrópar
einnig hún slegin angist, spurn út í
tómið? Er hún manninum skuggsjá, læt-
ur hún mann horfast í augu við mann,
er hún leit reglu í heimi sem glatað lief-
ur löggróinni skipan sinni, reyriir hún
að finna hrynjandi í ofsa hreyfingar
sem margir telja stefnulausan dauða-
dans aldarinnar, menningar sem dæmd
er til að líða undir lok?
Birtir listin ekki alla baráttuna, er
hún ekki spegill óróans- í öldinni, tjáir
hún ekki angistina sem kremur hjört-
un? Er hún ekki tilraun til að rjúfa
lítið eitt myrkrið sem hylur leyndar-
málið um tilveru mannsins?
Margir eru þeir sem neita. Ærið
margir hafa þann skilning á list að hún
sé flótti, fagur heimur í miðjum ægi-
geimi veruleikans. Þeir játa flótta list-
arinnar, neita því að nokkur ábyrgð sé
til er hún geti tekizt á hendur. Fyrir
sjónum þeirra er listin skemmtun,
dægradvöl, neitun á þeirri þjáningu
sem bundin er skilningi mannsins.
Eg vildi hér taka mér fyrir hendur
að rannsaka fyrst bókmenntirnar sem
grein af þeim meiði er allar listgreinar
eru runnar af. Með því að skoða bók-
menntirnar sem grein af listheildinni
TlMARlTIÐ VAKI
105