Hugur - 01.06.2008, Page 120

ii8
Maurice Merleau-Ponty
þ.e. sýn minni á hinn og sýn hins á mig. Vitaskuld verður þessum tveimur ólíku
sjónarhornum, sem hvor okkar um sig býr yfir, ekki stillt upp hlið við h]ið,þvíþá
vceriþað ekki e'g sem hinn sœi og ekki hinn sem ég sœi. Eg hlýt að vera ytra svipmót
mitt og h'kami hins hlýtur að vera hann sjálfur. Þessi þversögn og þessi díalektík
Égs-ins og Hins eru því aðeins möguleg að Ég og Annað Ég séu skilgreind út frá
aðstæðum sínum en ekki slitin úr hvers kyns samhengi við þær, það er að segja ef
heimspekin nemur ekki staðar við afturhvarf til sjálfsins, eða ef ég uppgötva ekki
aðeins eigin nærveru við sjálfan mig í yfirveguninni heldur einnig möguleikann
á „framandi áhorfanda"; eða, með öðrum orðum, ef ég fer enn og aftur, á sömu
stundu og ég finn til tilvistar minnar og held út á ystu nöf yfirvegunarinnar, á mis
við þá algjöru þéttingu sem yrði til þess að ég kæmist út úr tímanum og uppgötva
í sjálfum mér eins konar innri veikleika sem kemur í veg fyrir að ég geti verið
algjör einstaklingur og gerir mig berskjaldaðan fyrir augliti annarra sem mann
meðal manna eða að minnsta kosti vitund meðal vitunda.Til þessa hefur cogito-ið
h'tilsvirt skynjun hins og talið mér trú um að ég-ið sé aðeins sjálfu sér aðgengilegt,
úr því að það hefur skilgreint mig út frá hugsun minni um sjálfan mig sem ég
er einn um að hafa, að minnsta kosti í þessari ýtrustu merkingu. En eigi hinn
ekki að vera orðið tómt má aldrei smætta tilveru mína niður í vitund mína um
að vera til, og tilvera mín verður einnig að umlykja þá vitund sem menn geta haft
um hana, og þar með holdgervingu mína í tiltekinni náttúru og að minnsta kosti
möguleikann á því að vera innan tiltekinna sögulegra aðstæðna. Cogito-ið verður
að uppgötva mig við tilteknar aðstæður og aðeins með því skilyrði getur hinn for-
skilvidegi sjálfsveruleiki verið samveruleiki eins og Husserl heldur fram.51 krafti
þess að vera Ég sem hugleiðir get ég auðveldlega greint á milli mín og heimsins
og hlutanna, því að eflaust er ég ekki til á sama hátt og hlutirnir. Ég get meira að
segja greint á milli mín og líkama míns sem hlutar á meðal hluta, sem summu
eðHs- og efnafræðilegra ferla. En það cogitatio sem ég uppgötva þannig, án stað-
festu í hinum hlutlæga tíma og rúmi, er ekki staðlaust í heimi fyrirbærafræðinnar.
Heiminn, sem ég greini frá sjálfum mér sem samsafn hluta og orsakabundinna
ferla, uppgötva ég nefnilega á ný „í sjálfum mér“, sem hinn varanlega sjóndeildar-
hring allra minna cogitationes og sem vídd er ætíð er til hliðsjónar þegar ég staðset
mig. Hið sanna cogito skilgreinir ekki tilveru sjálfsverunnar út frá hugsun hennar
um tilveru sína, það breytir ekki vissunni um heiminn í vissu um hugsun um
heiminn, né heldur setur það tilvísunina heimur \la signification monde\ í stað
heimsins. Þvert á móti viðurkennir það sjálfa hugsun mína sem óumflýjanlega
staðreynd og útilokar hverskyns hughyggju í sömu svipan og það uppgötvar mig
sem „veru í heiminum".
Vegna þess að við erum í einu og öllu samband við heiminn getur eina leið
okkar til að gera okkur það ljóst falist í því að slá þessari hreyfingu á frest og
neita að taka þátt í henni (líta á hana ohne mitzumachen, þ.e. án þess að vera með,
eins og Husserl kemst oft að orði), eða taka það með öðrum orðum úr sambandi.
Með því er ekki átt við að við snúum baki við viðteknum sannindum heilbrigðrar
5 Husserl, Die Krisis der europáischen Wissenschaften und die transxendentale Phanomeno/ogie, III
(óútgefið).