Hugur - 01.06.2008, Page 123

Formáli að Fyrirbærafræði skynjunarinnar
121
er á botninn hvolft. Að leita að eðli heimsins felst af þeim sökum ekki í því að
rannsaka hvað heimurinn er sem hugmynd eftir að hann hefiir verið gerður að
umræðuefni, heldur í því að rannsaka hvað hann er í raun og veru fyrir okkur áður
en hann er tekinn til athugunar yfirleitt. Skynhyggjan [sensualisme] „smættar"
heiminn niður og b'tur svo á að við höfum aðeins yfir ástandi okkar sjálfra að ráða
þegar öll kurl koma til grafar. Forskilvitleg hughyggja „smættar" heiminn einnig,
því að þegar hún heldur því fram að heimurinn sé gefinn sem hugsun eða vitund
um heiminn og sem hið einfalda viðfang þekkingar okkar, er afleiðingin sú að
heimurinn verður innifalinn í vitundinni og hlutirnir í sjálfum sér eru útilokaðir.
Eðhsmiðuð afturfærsla er hinsvegar sá ásetningur að láta heiminn birtast eins og
hann er áður en horfið er á vit okkar sjálfra að nýju.Ætlunarverk hennar felst í því
að yfirvegunin jafnist á við hið óyfirvegaða líf vitundarinnar. Ég beinist að heimi
og skynja hann. Tæki ég undir með skynhyggjunni og héldi því fram að þar sé
ekkert annað en „vitundarástand" á ferðinni og leitaðist síðan við að greina skynj-
anir mínar frá draumum mínum með skírskotun til „kennimerkja", færi ég á mis
við sjálfan heiminn. Því sú staðreynd að ég get talað um „drauma“ og „verulcika"
og glímt við ráðgátuna um það, hvað sé ímyndun og hvað veruleiki, og leyft mér
að efast um „hið raunverulega", stafar af því að áður en hvers kyns greining hefst
hef ég þegar gert þennan greinarmun, ég upplifi hið raunverulega jafnt sem hið
ímyndaða, og vandinn felst þá ekki í því að rannsaka hvernig gagnrýnin hugsun
getur fært sjálfri sér afleiddar myndir þessa greinarmunar, heldur í því að útlista
upprunalega þekkingu okkar á „hinu raunverulega" og lýsa skynjun okkar á heim-
inum sem því er ætíð liggur til grundvallar hugmynd okkar um sannleikann. Af
þessum sökum ber ekki að spyrja sig að því hvort við skynjum heiminn í raun og
veru, öllu heldur á að segja: heimurinn er það sem við skynjum. Með almennara
orðalagi skulum við því ekki velta því fyrir okkur hvort það sem við okkur blasir sé
sannindi í reynd eða hvort það sem okkur virðist augljóst sé ef til vill, vegna ein-
hverrar veilu í huga okkar, blekking andspænis sannleikanum í sjálfu sér. Við töl-
um um blekkingu vegna þess að við höfurn borið kennsl á blekkingar, og það var
okkur einvörðungu kleift í ljósi einhverrar skynjunar sem bar það jafnframt með
sér að vera sönn. Á þennan hátt felur efinn eða óttinn við að skjátlast jafnframt í
sér þann hæfileika okkar að afhjúpa villuna og hann getur því aldrei fyllilega slitið
tengsl okkar við sannleikann. Við erum í sannleikanum og hið augljósa er „upp-
lifun af sannleikanum".9 Að leita að eðli skynjunarinnar er að lýsa því yfir að ekki
sé gengið út frá því að hún sé sönn, heldur að hvað okkur snertir sé hún skilgreind
sem aðgangur að sannleikanum. Kjósi ég að fylgja hughyggjunni og grundvalla
þennan raunverulega augljósleika, þessa ómótstæðilegu trú, á algildum augljós-
leika, þ.e.a.s. á því hvernig hugsanir mínar eru mér fyllilega skýrar; ætli ég mér
að finna að nýju í sjálfum mér skapandi hugsun [pensée naturante\ sem setti fram
innviði heimsins eða varpaði ljósi á hann í heild sinni, væri ég enn og aftur ótrúr
þeirri upplifun sem ég hef af heiminum með því að ég væri á höttunum eftir því
sem gerði tilveruna mögulega í stað þess að reyna að komast að raun um hvað hún
9 „Das Erlebnis der WahrheitM {Logische Untersuchungen, Prolegomena zur reinen Logik, s. 190).