Hugur - 01.06.2008, Síða 134

132
Jóhann Björnsson
eitthvað spennandi. Þetta eru ekki endilega nemendur sem eru áhugasamir eða til
fyrirmyndar í öllum greinum, þetta eru nemendur sem heimspeki höfðar til.
I öðru lagi eru það óþolinmóðu nemendurnir sem eiga það til að spyrja spurn-
inga á borð við þessa: „Viltu hætta þessu þvaðri og segja okkur hvað svarið er? Má
maður borða ketti eða ekki?“ Þetta eru nemendur sem óska þess að heimspeki sé
eins og landafræði þar sem allar spurningar eigi sér svör sem má sannreyna rétt
eins og mæla má dýpt stöðuvatna og hæð íjalla.
I þriðja lagi eru það þeir sem örmagnast í kennslustundum. Þetta eru nem-
endur sem finnst það mjög yfirþyrmandi að takast á við svona erfiðar spurningar
en flokkast ekki beint sem óþolinmóðir. Heimspekilegar spurningar verða þeim
oft um megn og þeir fafla fram á borðin og gefast upp. Eg leyfi þeim bara að falla
fram á borðin og þjást undir þessum „skelfilcgu" heimspekilegu samræðum. Með
tímanum jafna margir sig á þessu „heimspekilega hjálparleysi"4 og ná að verða
virkir þátttakendur.
IClárlega hefur mátt sjá að nemendur hafa aldrei fyrr kynnst heimspekilegum
rökræðum á skólagöngu sinni. Þeim hefur verið sagt, skipað og gert að gera eitt-
hvað eða hafa einhverjar skoðanir, en sjaldan hafa þeir fengið fuflt frelsi til að hafa
eigin skoðanir og færa rök fyrir þeim. I huga margra þeirra er það kennarinn sem
spyr til þess að athuga hvort þeir geti fundið „rétta“ svarið. Þegar þeir hafa áttað
sig á því að heimspekikennarinn hefur ekki „rétta“ svarið heldur er í einlægni
sinni að biðja þá um að láta í ljós sjálfstæðar skoðanir sem tekið er mark á þá
verða þeir óneitanlega nokkuð ánægðir með sig. Heimspekikennarinn rökræðir,
en skammar ekki, og þess vegna verða öll almenn samskipti innan veggja skólans
á milli nemendanna sem taka þátt í heimspekilegum samræðum og heimspeki-
kennarans mun jákvæðari en ella hefði orðið. Heimspeki getur því einnig þjónað
því hlutverki að bæta samskipti.
III. Að efla siðferðilegt sjálfrœði. Siðfrœði með nemendum í 9. bekk
Allir nemendur í 9. bekk sækja eina 40 mínútna kennslustund á viku í siðfræði í
eina önn.
Þessir siðfræðitímar falla undir námsgreinina lífsleikni á stundatöflu nemenda.
Hugmyndin að því að taka hluta lífsleiknikennslunnar undir siðfræði kemur til af
því að um tíma var lífsleiknin sem sjálfstætt fag við skólann ákveðið vandræðafag.
Ollum umsjónarkennurum var gert að kenna fagið í sínum bekkjum hvort sem
þeir vildu það eða ekki. Fæstir vissu í raun hvað ætti að gera, enda námskráin í
h'fsleikni mjög yfirgripsmikil en kennslugögn fá.
Sú breyting varð á í Réttarholtsskóla fyrir nokkrum árum að ákveðið var að
ráða sérstaka lífsleiknikennara. Þar sem ég tók að mér þetta hlutverk taldi ég
4 William Desmond notaði orðið frumspekilegt hjálparleysi, á ensku melaphysical helplessness, og
vísaði til viðbragða við vanda sem við getum ekki útskýrt með góðu móti, sbr. WUliam Desmond,
Beyond Hegel and Dialectic, Speculation, Cult and Comedy (State University of New York Press
1992).