Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 147

Höfundurinn og verk hans
Erindi flutt á vegum Listamannaþingsins
Einu sinni, þegar ég var unglingur,
dreymdi mig, að ég gekk um götu í
brekku, og ofan götunnar, rétt á götu-
barminum lágu bækur í röð með
götunni, eigi allfáar, og þóttist ég vita
í draumnum, að þær væru eftir mig.
Fór ég í óða önn að gá í bækurnar,
reyndi að setja á mig heiti þeirra og
innihald, en varð svo mikið um
drauminn, að ég hrökk upp af svefni
— og mundi ekki nokkurn staf.
Hvort þær bækur, er bera nafn mitt
í mannheimum, svara til bókanna úr
draumnum, skal ég engum getum að
leiða; en vxst er það, að þær eiga,
hver og ein, — jafnvel þær af þeim,
er bera á sér yfirskin raunveruleika,
— rót sína að rekja til drauma.
Þótt ég ætti líf mitt að leysa, væri
mér gersamlega ómögulegt að gefa
neina fullnægjandi skýringu á því at-
hæfi mínu að rita bækur og þó enn
þá síður á hinu, hvers vegna ég rita
bækur mínar eins og ég geri. Vart
mun sú skýring talin nægileg, að
þetta verður nú einu sinni þannig að
vera. Samt mun það vera sú skýring,
er næst kemst sannleikanum. Verk
mitt vinn ég, af því að mér er það
eðlilegt, og ég vinn það eins og mér á
hverri stundu býr hugur í brjósti. Á
verk mín hef ég aðeins einn mæli-
kvarða: Mér finnst, að þannig eigi
það að vera; og ég hlíti aðeins einum
dómi: rödd í brjósti mínu.
Maður, er sinnir listum og notar
þau vinnubrögð, er nú var lýst, hlýt-
ur á langri ævi að stíga mörg víxlspor,
bæði á einn veg og annan. Það hygg
ég muni vera óhjákvæmilegt. Enda
má hann vel við una, ef aðeins ein-
hverjum hluta af því, er hann fær af-
kastað, endist gildi út yfir sjálfcin
hann, en það er markmið allrar listar,
og um leið hin einu laun listamanns-
ins, sem orðum er að eyðandi. Allt
annað — lof, Jaun, heiður — er í sam-
anburði við það tildur eitt. Þýðing
þess fyrir listamanninn er á við veðra-
brigði; hitt er rétt, að gott veður get-
ur verið unaðslegt — og í harðviðrum
geta veilir menn og lítt búnir orðið úti.
Barningsveður er ef til vill æskilegast,
enda lang almennast.
Ég hef alla daga talið mér skyldu til
bera að vinna að verki mínu, eins og
aðrar ástæður fremst leyfðu. Stundum
hafa fordild og ástríður af ýmsu tagi
rekið á eftir, og verður varla hjá slíku
siglt breyskum mönnum. Efnin hafa
komið til mín sjálfkrafa flest hver og
með ýmsu móti. Skal ég drepa stutt-
lega á sögu einstakra bóka.
Gest eineygSa skrifaði ég að vorlagi
á tólf eða fjórtán dögum. ASventu var
ég aftur á móti að glíma við heilt sum-
ar, fella orð að orði, þangað til ég