Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 121

SIÐMENNING OG LÆKNISFRÆÐI
391
læknisfræði, en svo fer jafnan, er
menningunni þokar áleiðis. Vísindi
stóðu í blóma hjá þeim og komust til
virSingar og áhrifa, sem mjög stakk í
Tréskurðarmynd frá 16. öld. Myndin sýnir
sjúkrastofu frá þeim tíma. Oft voru 5—6 sjúk-
lingar hafðir saman í rúmi, konur og karlar
hvað innan um annað og ekkert hirt um, hver
sjúkdómurinn var.
stúf viS niSurlægingu þeirra meSal
þjóSa Evrópu. í byrjun 7. aldar hafSi
kristindómurinn breiðst út austur á
bóginn, næstum alla leið til Kína. í
lok þeirrar aldar höfðu Arabar dreifzt
út frá Arabíu um austanvert róm-
verska keisaradæmið, um Egyptaland,
Norður-Afríku og Spán. Örlög Vestur-
Evrópu voru í deiglunni, unz Arabar
voru sigraðir í orustunni við Tours
732. Arabar háðu styrjaldir á grimmi-
legan hátt. Þeir eyðilögðu hið mikla
bókasafn í Alexandríu. En eftir ósigur-
inn tóku þeir upp andleg hugðarefni.
Einkum beindist áhugi þeirra að lækn-
isfræði Grikkja og Rómverja, og þeir
þýddu handrit Galenusar á Arabisku.
Innan tveggja alda var arabisk læknis-
fræði komin á hátt stig. í ritum arab-
isku læknanna Rhazes og Avicenna
gætir að nokkru hins eldlega áhuga
Grikkja á staðreyndum og sannleika,
en Arabarnir tileinkuðu sér ekki
grundvallarkenningu Hippokratesar.
Þeir létu staðar numið við kenningar
Galenusar. Þeir framkvæmdu eigi
krufningar, fremur en Grikkir.
Arabisk læknisfræði barst til Vest-
ur-Evrópu meS krossförum, er komu
frá Palestínu á 13. og 14. öld. Evrópa
fékk þannig nokkuð breytta útgáfu af
kenningum Galenusar. Þessum kenn-
ingum var tekið feginshendi, og í þær
var haldið með trúarlegri lotningu,
því að öll þekking studdist við trúna á
óskeikulleikann. Nýrra staðreynda var
því ekki leitað, og hverri nýrri athug-
un var hafnað.
Á sextándu öld fóru grundvallar-
kenningar Hippokratesar aftur að láta
á sér bæra, um það bil, er endurvakn-
ingartímabiliS hófst í menningarsögu
Evrópu. í fyrstu var aðeins um fálm-
andi viðleitni að ræSa. Einstaka sjálf-
stæður hugsuður gerði uppreisn gegn
hinum fornu átrúnaSargoðum og gerði
sjálfstæðar athuganir. FrumkvæSi
þeirrar uppreisnar átti Paracelsus, en
menn voru svo blindaSir af heilaspuna
og hindurvitnum, að hann hrasaði um
það, sem hann sízt vildi. Hann var
læknir, sem leitaði sannleikans, en
hann lifði á þeim tímum, þegar þaS
var næg sök til að vera brenndur á
báli, ef umbótamaður leyfði sér að
fara út fyrir hina troSnu götu þess, sem
var viðurkennd þekking. Engu að síð-
ur barðist hann rösklega fyrir rétti sín-
um til að athuga staðreyndirnar sjálf-
ur og fyrir dómfrelsi einstaklingsins.
Hann brenndi rit Galenusar og Avi-
cenna opinberlega til að sýna van-
þóknun sína á hinum gömlu rétttrún-
aðarkenningum. Hann gat þó eigi
með öllu losað sig undan andlegum
venjum sinnar tíðar, og athuganir hans
verða torskildari vegna hugmynda-
flugs og heilabrota. Oftar er nú vitnað
í rit hans í bókmenntum dulspeki en
læknavísinda. En hið djarfa for-