Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 98

Hallgrímur Hallgrímsson:
BakaS til jólanna. — Gömul
sænsk mynd.
Norræn jól
á sextándu öld
Jólin eru langelzt allra norrænna há-
tíða, og þau eru jafnvel talin eldri en
byggð núverandi þjóSflokka á NorS-
urlöndum. Þeir hafa flutt meS sér há-
tíSina og ýmsa helgisiSi frá sínum upp-
runalegu heimkynnum, suSur og austur
í löndum, en á NorSurlöndum kemst
svo fast sniS á jólahátíSina í sam-
bandi viS Ásatrúna.
ÞaS má telja alveg víst, aS jólin
hafa fyrst og fremst veriS IjóshátíS,
haldin til minningar um, aS daginn
fór aftur aS lengja, og sólin aS hækka
á lofti, eins og Grímur Thomsen komst
aS orSi:
Af því myrkrið undan snýr
ofar fœrist sól,
því eru heilög haldin
hverri skepnu jól.
Á NorSurlöndum skiptist áriS í tvær
árstíSir, vetur og sumar, og veturinn
meS kulda sínum og myrkri varS þjóS-
unum opt svo þungur í skauti, aS eSli-
legt var, aS þær fögnuSu því, er dag-
inn tók aS lengja, enda þótt kaldasti
tími vetrarins væri vanalega eftir. Jól-
in voru haldin hátíSleg meS veizlum
og blótum eins og vér þekkjum úr
fornsögunum.
Þegar kristnin kom til NorSurlanda,
var þar fyrir eldforn hátíS, sem haldin
var a sama tíma og fæSingarhátíS
frelsarans. Reyndar eru jólin ekki elzta
hátíS kristninnar, heldur páskarnir,
sem lengi vel voru aSalhátíSin. ÞaS
er ekki fyrr en seint á miSöldum sem
jólin verSa aSalhátíSin, og þá varS þaS
undarlega, aS aSalhátíSir heiSninnar
og kristninnar runnu saman.
Á þessum tímum var áriS látiS byrja
á jólum, svo aS þau voru líka nýárs-
hátíS, en þegar tímar liSu fram, stytt-
ist jólahátíSin, og hátíSasiSirnir skipt-
ust milli jóla og nýárs.
Forvígismenn kristninnar fylgdu
þeirri gullnu reglu aS breyta sem
minnstu af fornum venjum þjóSanna,
heldur reyna aS samrýma þær viS
kenningar sínar. Hvergi var þó gengiS
eins langt í tilslökunum viS heiSnina
og hér á landi, þar sem var leyft aS
blóta á laun og eta hrossakjöt, þótt
tvort tveggja hyrfi fljótt úr sögunni.
HeiSnir siSir héldust því viS fram
eftir öllum öldum og gera þaS aS
nokkru leyti enn þann dag í dag.
Á sextándu öld urSu siSaskiptin á
NorSurlöndum, en þau voru fyrst og
fremst verk stjórnendanna, en ekki al-
þýSunnar. Margir héldu fast viS hinn
forna siS, eins og vér þekkjum frá
sögnunum um Þórunni á Grund og
fleiri sextándu aldar menn hér á landi.
Kaþólskar venjur héldust því lengi
fram eftir í ýmsum myndum.
Hin heiSnu rögn, sem svipt voru