Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 97

TVEIR MEISTARAR
367
Öllum þeim, sem þekkja Kjarval og bera nokkurt skyn á málaralist, var
það fullkomlega ljóst, aS hann sendi þessa ,,mynd“ eingöngu af glettni til
þess aS geta síSan hlegiS aS sýningargestunum, sem stæSu hugfangnir fyrir
framan ,,listaverkiS“. En íbúar höfuSstaSarins eru orSnir svo vanir því, aS
Kjarval komi þeim aS óvörum, jafnvel þegar honum er full alvara, aS margir
áttuSu sig ekki á því, hvaS var aS gerast, og birti einn af menntamönnum
bæjarins lofsamleg ummæli um myndina í blaSagrein.
Því til sönnunar, aS Kjarval sé til alls vís, hefur sú saga veriS sögS nokk-
rum þúsund sinnum hér í bænum, aS þaS hafi einhvern tíma hent einhvern
aS hengja öfugt upp mynd eftir Kjarval þannig, aS þaS sneri upp, sem átti
aS snúa niSur. Þykir þetta hin bezta fyndni öllum þeim, sem ekkert sjá í
málverkum annaS en dauSa eftirlíkingu af náttúrunni. En þaS er miklu væg-
ara brot aS hengja upp nýtízku málverk á höfSi, en t. d. aS leika Tunglskins-
sónötu Beethovens aftur á bak. Mörg málverk hafa þann tilgang einan aS
raSa saman fögrum formum og fögrum litum, eru ekki mynd af neinu (sbr.
veggteppi). í sumum tilfellum getur bygging verksins því leyft þaS, aS skipt
sé um ,,upp“ og ,,ni5ur“ á myndinni.
ÞaS var lengi venja hér, aS allar myndir þóttu ,,kjarvalskar“, ef þær
sýndu einhverja aSra hliS á tilverunni en illa tekin ljósmynd eftir viSvaning.
Og þaS þótti benda á sérvizku, ef ekki annaS verra. En eitt er óhætt aS full-
yrSa: Af þeim listamanni er ekki mikils aS vænta, sem þorir ekki aS brjóta
lögmál guSs til aS fullnægja mannlegri fegurSarþrá.
Örlög Kjarvals verSa hin sömu og örlög allra góSra listamanna hafa ver-
iS. AS loknu tímabili lýShyllinnar kemur tímabil fyrirlitningarinnar. ÞaS er
lögmál. Myndir Kjarvals komast úr tízku og verSa lítils metnar, jafnt hinar
betri og hinar lakari. En þegar þriSja kynslóSin hefur tekiS sér bólfestu hér í
bænum, verSa málverkin sótt aftur í ruslaskotin og kjallarana þar sem rykiS
hefur fengiS aS falla a þau um nokkura áratugi, og þau dregin fyrir dómstól
sögunnar, sem aS visu hefur ekkert endanlegt úrskurSarvald heldur. HiS
bezta verSur valiS ur, gengur kaupum og sölum fyrir of fjár og endar loks á
söfnum, þar sem listhneigS alþýSa dáist aS því á sunnudögum.
En sérkenni þessa mikilhæfa listamanns mun engin kynslóS skilja betur
en samtíSarmenn hans sjálfs.
JÓHANN BRIEM.