Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 119

SIÐMENNING OG LÆKNISFRÆÐI
389
byggðar voru á einberum heilaspuna.
Ef ungi maÖurinn berklaveiki hefði
komið til Galenusar, en ekki til Hippo-
kratesar, hefði hinn einfaldi sannleik-
ur ekki verið sagður, og hin fábreytta
hvíldarmeðferð í sólskininu hefði ekki
verið fyrirskipuð. Galenus mundi hafa
komizt að flókinni niðurstöðu um
greiningu sjúkdómsins, og hann hefði
skýrt sjúkdóminn í samræmi við hug-
bornar kenningar sjálfs sín. Hann hefði
sagt, aS hann teldist til þess flokks
sjúkdóma, er fylgdu of miklum raka
og kulda, og ólag væri á vessunum.
Jafnframt skipun um hvíld í sólskini
hefði hann ráðlagt lyf, soSin saman úr
mörgum jurtum. LyfiÖ ætti aS ráða bót
á þessu með kuldann og rakann og
koma vessunum í lag. HefSi sjúkling-
urinn lifað, mundi Galenus hafa þakk-
að lyfjum sínum, en ekki hvíldinni og
sólinni.
Galenus ritaði ósköpin öll um lækn-
isfræðileg efni. Hann talaÖi eins og sá,
sem valdiÖ hafði, um hluti, sem hvorki
hann né nokkur annar hafði sanna
þekkingu á. Hann skaut því skollaeyr-
unum við orðum Hippokratesar: ,,Það
er fáfræði að halda. aS maður viti
Á þeim tíma lá eigi fyrir næg þekk-
ing á mannslíkamanum og sjúkdómum
hans, til þess að hægt væri að byggja
á henni heilbrigðar kenningar. Krufn-
ing á mannslíkamanum var bönnuS
meÖal Grikkja og Rómverja. En Gal-
enus var ekki á því að játa þekkingar-
skort og bjó til flóknar kenningar, er
gáfu aðgengilegar en oftast rangar
skýringar á hverju fyrirbrigði og greið
svör við hverri spurningu. Rit hans
hlutu mikla viSurkenningu og kenning-
ar hans urðu rétttrúnaÖaratriÖi. Hin
mikla lyfjanotkun hans og skoðanir
hans á sjúkdómum urðu undirstaða
rétttrúnaðar læknisfræði um næstu
aldir. Hin einföldu grundvallaratriSi
Hippokratesar hurfu algerlega í skugg-
ann fyrir þeim.
Eftir daga Galenusar hnignaði róm-
verska keisaradæminu. Jafnvel áður en
Rómaborg féll, var menningunni óðum
að hnigna og læknisfræðinni þá um
leið. Læknar urðu fáfróðari og fáfróð-
ari, rétttrúaðri, fégjarnari, en þeim
fjölgaði, er seldu fánýt læknisráð, og
áhrif þeirra urðu æ meiri. Töfraprang-
arar, eiturbrasarar, og flagarar, sem
seldu lyf við hvers manns dyr, voru
engan veginn sjaldgæfir í Rómaborg.
LæknisfræSin átti eigi lengur neitt skylt
við vísindi og var eigi annað en verzl-
un með smyrsl, verndargripi og töfra.
Þegar rómverska keisaradæmið leiÖ
undir lok á fimmtu öld, voru dagar
fræðilegrar læknisfræSi í Evrópu tald-
ir. Enda þótt kristnin héldi velli, neit-
aði hin kristilega guðfræði þeirra tíma
samvizkufrelsi og kenndi hjátrú og
rétttrúnað. Hún var sorglega fjand-
samleg vísindalegum anda. Alla þekk-
ingu, sem nauðsynleg var manninum
til sáluhjálpar, jafnt í veraldlegum og
andlegum efnum, var aS finna í Biblí-
unni, eins og kirkjan túlkaði hana. Þar
eð því var trúað, að kenningar kirkj-
unnar væru í öllu fullnægjandi, var
óafsakanlegt að fást við athuganir og
rannsóknir, byggðar á tilraunum. Hinn
spuruli andi var með öllu þaggaÖur niS-
ur, hinar ströngu aÖferðir grískrar rök-
fræði hurfu um margar aldir úr menn-
ingu Evrópu. í stað skynsamlegrar
hugsunar komu opinberanir, heila-
spuni, erfðakenningar og undirgefni við
bókstaf Biblíunnar, rit dýrlinganna, og
síðar við rit Galenusar í læknisfræði-
legum efnum. — Hinar guðfræSilegu
skoðanir þeirra tíma sniðu vestrænni
menningu stakkinn.
Þar sem hugir manna fylltust hugs-