Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 32

310
HELGAFELL
menn hans voru umhverfis og lét gera þar lokhvílu. Þórdís, kona hans,
8purði hann, því hann vildi þar heldur land eiga, er allt var skógi vaxið að
húsum heim og mátti hvergi sjá mannaferðir, þótt að garði færi. Þá kvað
Helgi vísu“. Vísan er svar við spurningu Þórdísar og verður því að ætla,
að hún gefi bending um það, hvers vegna Helgi fluttist að Eiðum. Þannig
virðist og máli háttað. Á Eiðum hefur blótlundur verið. Kvalinn af ótta við
banaráð og umsátur Gríms Droplaugarsonar, sem bróður átti að hefna á
Helga, leitar hann verndar og vísbendingar máttarvaldanna við hinn helga
lund. Adam frá Brimum skýrir frá því, að í Uppsölum sé lundur, sem á hafi
verið hengdir kroppar fórnardýra. Þetta hefur hann eftir sjónarvotti. Lund-
urinn er svo helgur í augum heiðingjanna, að sérhvert tré hans telst guð-
dómlegt sökum blótdýranna og rotnunar þeirra, segir Adam. Eitthvað áþekk-
ur þessu hefur lundur Þórðar snepils verið og trén við bæinn á Eiðum, sem
Helgi Ásbjarnarson leitaði vitrana hjá.
Það er táknrænt, að frásögur um Freysdýrkun á Austurlandi eru allar
ofnar inn í sagnir af Hrafnkatli Freysgoða og sonarsyni hans, Helga. Á
Norðurlandi koma þær einvörðungu fyrir í Vatnsdæla sögu og Víga-Glúms
sögu, einmitt sögunum, sem fjalla um niðja Ingimundar gamla og Helga
magra. Auðvitað er þetta engin tilviljun. Hér er að ræða um þrjár Freysgoða-
ættir. Menningarviðhorf þeirra allra hefur verið hið sama í meginatriðum.
Þess vegna reynist efnisvalið í arfsögnum ættanna svo nauða líkt sem raun
ber vitni um. Hrafnkell elskar Freyfaxa sinn og hlýtur fyrir það hinar
þyngstu raunir. Þessi sögulegi hestur á aðeins einn nafna í fornbókmennt-
unum. Hann var í Vatnsdal, um hann er rætt í Vatnsdæla sögu, og sögnin
um þennan Freyfaxa varðar Ingimundar sonu: „Brandur átti hest föxóttan,
er kallaður var Freyfaxi. Hann var virkur að hestinum og þótti góður, var
hann og öruggur til alls, bæði vígs og annars, höfðu flestir það fyrir satt, að
Brandur hefði átrúnað á Faxa“. — „Hrafnkell átti þann grip í eigu sinni, er
honum þótti betri en annar. Það var hestur, brúnmóálóttur að lit, er hann kall-
aði Freyfaxa sinn. Hann gaf Frey vin sínum þann hest hálfan. Á þessum
hesti hafði hann svo mikla elsku, að hann strengdi þess heit, að hann skyldi
þeim manni að bana verða, sem honum riði án hans vilja". Sögukjarni og
jafnvel frásagnarblær beggja málsgreinanna má heita hinn sami.
Helgi Ásbjarnarson og Víga-GlúmUr á Þverá hrekja báðir ábúendur af
jörðum. Frásögnin um verknað Helga finnst í Brandkrossa þætti, en Víga-
Glúms í sögu hans: „Helgi reisti bú á Oddsstöðum og ætlaði allt til á ein-
um degi og þangað að færa bú sitt hinn fyrsta fardag. En er Oddur bjó sína
ferð í braut, þá lét hann höggva griðung og sjóða, en hinn fyrsta fardag,
þá er Oddur var á brott búinn, lætur hann borð setja með endilöngum sæt-
um, og var þetta allt griðungsslátur á borð borið. Gekk þá Oddur þar að svo
talandi: „Hér er nú vandlega borð búið og svo sem hinum kærstum vinum