Helgafell - 01.12.1942, Blaðsíða 67

UNDIR JÖKLI
345
vera aí hinum miklu íiskislóðum undir Jökli. Vísan er ort sem hver önnur
miðavísa, til þess að lýsa miði þessu, en sögnin um uppruna hennar og til-
efni er vitanlega einber þjóðsaga.
Grímsmið heitir enn fiskimið frá Rifi. Segir Á rni Thorlacius, að það
sé miðað svo, að Rifshöfuð eigi að bera rétt í Hrakhvamm eða Hregghvamm
út yfir, en inn yfir eigi að sjá lítinn jaðar af Kirkjufelli við Grundarfjörð
fram undan svokallaðri Efri-Kúlu á Búlandshöfða.
Vísan er tilfærð hér eins og Finnur Jónsson prentaði hana í útgáfu sinni
af skáldakvæðunum en ástæða er til að gera ýmsar athugasemdir við texta
hennar í þeirri útgáfu. Handritunum ber í milli um nokkur atriði, og um
eitt atriði hefur útgefandinn jafnvel vikið frá þeim.
,,Róa skaltu fjallfirðina“ hefur Finnur þýtt svo: ,,Du skal ro fjældfjærnt’h
p. e. þú skalt róa langt frá fjallinu, og í útgáfu sinni af orðabók Sveinbjarn-
ar Egilssonar, við orðið ,,fjallfirðr“, kvað hann nánar á um þetta á þessa
leið: ,,ro til det sted, hvor fjældet (Snæfell ?) ikke mere ses”. Þesi skýring
nær augljóslega engri átt. Að fiskimið í róðrum Jöklara á árabátum hafi
verið svo cfjúpt, að vatnað hafi yfir hæstu þúfumar á Snæfellsjökli, er fjarri
öllum sanni, og lítil leiðarvísan myndi vera í miðinu Nesit í Hrakhvammi,
er svo djúpt væri komið. Lýsingarorðið ,,fjallfirður“ þekkist heldur ekki í
málinu, og lesháttur þessi á sér eigi stoð í handritum sögunnar. Þau hafa
ýmist ,,fjall firðar” eða ,,fjall fjarðar”. „Fjall fjarðar” rímar ekki við ,,lög
stirðan”, og verður því að hafna þeim leshætti. Guðbrandur Vigfússon vildi
breyta því í ,,fjall friðar”, en rímið leyfir ekki þá breytingu. "Fjall fríðar”
gæti frekar staðizt, ef öðru vísuorði væri um leið breytt í ,,lög stríðan”, sem
einnig gæti staðizt, en handritin gefa enga átyllu til þeirrar breytingar. Þá
er hinn lesháttur handritanna, ,,fjall firðar”. Sé hann réttur, ætti fjallið að
hafa heitið Firðarfjall. Orðið ,,firð“ = fjarlægð kemur ekki fyrir í fornu
máli og mun vera nýyrði, og staðarnafnið Firðarfjall, þ. e. fjallið í fjarska,
myndi vera óvenjulegt nafn og ósennilegt. Hins vegar má vel vera, að r-inu
í endingunni sé ofaukið og hið rétta sé „fjallfirða”. Verður þá að vísu
lítils háttar rímgalli á vísunni (firða — stirðan), en ekki myndi höfundur-
inn hafa sett hann fyrir sig. Hann hefur leyft sér svipaðan rímgalla í 5. og
6. vísuorði (liggja — Friggjar). Skulum vér hafa það fyrir satt að svo vöxnu
máli, að hér eigi að standa ,,fjall firða”, og mun bráðlega sýnt, að það nafn
fær vel staðizt og er enda sennilegt.
En það er fleira athugavert við þessa skýringu Finns Jónssonar. í vísunni
er verið að segja frá fiskimiði. Til þess að ákveða mið. þarf tvær línur, sem
skerast. í vísunni hljóta báðar línurnar, sem marka Grímsmið, að vera nefnd-
ar. Önnur er ,,Nesit í Hrakhvammi”. Eftir skýringu Finns vantar hina
línuna. Það má róa , .fjallfirðan" í ýmsar áttir og bæði lengra og skemmra.
Þessu hefur Ernst A. Kock tekið eftir, og hann bendir réttilega á það, að