Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Page 21

íslenzk vísindastarjsemi
Hvað vakti fyrir þér með því að koma hér upp segulmœlingastöð? Hafðir
þú þá stœrri áform í huga?
Viö undirbúning alþjóðlega jarðeðlisfræðiársins varð ég þess var, að er-
lendis var mikill áhugi fyrir að segulmælingastöö yrði starfrækt á íslandi,
a. m. k. meÖan á þessu rannsóknatímabili stæði, og varð það til þess að ég
beitti mér fyrir því að koma upp slíkri stöð. Ég var þá farinn að fást við
bergsegulmælingar, sem gefa til kynna hvernig segulsvið jarðar var á liðnum
tímum og vildi því einnig fylgjast með núverandi breytingum þess.
í upphafi var óráðið hvort mælingarnar stæðu lengur en hið alþjóðlega
rannsóknatímabil frá miðju ári 1957 til ársloka 1958, en brátt skapaðist það
mikill áhugi um þessar mælingar að ekki kom til greina að leggja þær niður.
Nú hefur segulmælingastöðin fengið aukiÖ gildi með því að við hana hafa
tengzt bæði norðurlj ósarannsóknir og j ónosferumælingar. Einnig hefur hún
verkað hvetjandi við tilraunir með ný segulmælingatæki sem fram hafa fariÖ
á vegum EðlisfræÖistofnunarinnar.
Hvenær komu hér fyrst fram hugmyndir um rannsóknastofu í eðlisfrœði,
og hver varð þróun þeirra mála?
Það var Kjarnfræðanefnd íslands sem mest og bezt beitti sér fyrir að kom-
ið yrði á fót rannsóknastofu til mælingar geislavirkra efna. Kjarnfræðanefnd-
in var stofnuð á árinu 1956 og eitt fyrsta verkefni hennar var að gera tillögur
um slíka rannsóknastofu.
Þegar prófessorsembætti í eðlisfræði var stofnað við háskólann árið 1957
var prófessomum jafnframt falið að veita forstöðu rannsóknastofu til mæl-
ingar geislavirkra efna, en úr því varð svo EÖlisfræÖistofnun Háskólans. Það
hefur skipt verulegu máli fyrir vöxt og viðgang stofnunarinnar að starfsemi
hennar hefur jafnan notið mikils skilnings hjá forstöðumönnum raforkumála
hér á landi. Auk þess hefur stofnunin notið ríflegra styrkja erlendis frá.
Hvaða verkefni hefur Eðlisfrœðistofnunin og hverjir starfa að þeim?
Ég hef þegar nefnt segulmælingarnar. Þær hófust á vegum Rannsóknaráðs
ríkisins, en fluttust til háskólans þegar Eðlisfræðistofnunin tók til starfa.
Upphaflega var annars mest áherzla lögð á að koma upp tækjakosti til mæl-
inga á geislavirkum efnum, en það var Páll Theodórsson, eðlisfræðingur,
sem einkum vann að því. Hann hafði starfaö að svipuðum verkefnum við
rannsóknastöðina í Risö í Danmörku, en kom heim snemma á árinu 1958
og hefur síðan unniö að mælingu geislavirkra efna við Eðlisfræðistofnunina.
Við urðum að byrja á því að smíða mælitækin, þar sem handbært fé var af
11