Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 42

Tímarit. Máls og menningar
isventia, aðeins um tvennt er að
ræða: annaðhvort snúast tímaritin,
fyrir áhrif þessa samstarfs, gegn
verndurum sinum og með andspyrn-
unni og þá eru þau fljótt bönnuð, eða
þau neita andfasískum höfundum um
rúm í dálkum sínum og gera sig
þannig áhrifalaus — því að þá les
þau enginn.
Ginningar
Jafnframt því sem Fraga og læri-
sveinar hans berjast á þennan hátt
gegn andspyrnuhreyfingunni reyna
þeir að opna æskunni nýjan sjón-
deildarhring: yfirborðs kynórabók-
menntir, abstraktstefnur í skapandi
list og leikrit Ionescos. Við ætlum
ekki að fara út í siðfræðilegar umræð-
ur um þennan menningarskerf, aðeins
benda á þessa staðreynd án þess að
leggja listrænt mat á þessa hluti. Og
staðreyndin sýnir að Frankósinnar
hika ekki við að telja þetta bera vott
um frjálslyndi sitt. Það getur líka
meir en verið að aðdráttarafl slíks
menningarlegs sj óndeildarhrings hafi
einhver áhrif á miljónir ferðamanna,
sem koma á hverju sumri til Spánar
og styrkja með eyðslueyri sínum
gjaldeyrisafkomu Frankós.
Þannig eru bardagaaðferðir ein-
ræðisins gegn andlegri andspyrnu
meðan það bíður eftir hentugu tæki-
færi til gagnsóknar. Strax og þess
verður vart að alþýðan sýnir á sér
einhvern bilbug mun einræðið að
nýju ráðast á rithöfunda og stúdenta
og öll ljóð „sem reka erindi rúss-
neskra skriðdreka“. Að vissu leyti er
þessi gagnsókn þegar hafin. Með að-
streymi erlendra ferðamanna og
brottflutningi spænskra verkamanna
til að leita sér atvinnu í öðrum lönd-
um, batnaði ofurlítið afkoma manna,
en af því leiddi að um skeið linaðist
hin byltingarsinnaða sókn sem verka-
lýðurinn hafði hafið, og þá heppnað-
ist Frankósinnum að færa út tilrauna-
svið sitt. Þetta kom þegar fram í því,
að reynt var að lögsækja þá 105
menntamenn sem andmæltu pynding-
um á námumönnum Asturiu.
Og samt, þrátt fyrir allar kúgunar-
tilraunir sem Fraga beitir í hinu sál-
fræðilega stríði sínu og þeim hættum
sem sífellt vofa yfir menntamönnum,
er andlega „undrið“, sem við höfum
reynt að skilgreina hér, staðreynd
sem ekki verður hrakin. Og vegna
hinna nánu tengsla andspymumennta-
manna og spænskrar alþýðu, sem ó-
trauð heldur áfram sinni byltingar-
sinnuðu og lýðræðislegu baráttu, er
full ástæða til að vona að starf þeirra
beri meiri og betri árangur er tímar
líða fram. Því að andspyma spænskra
menntamanna gegn Frankó er ekki
aðeins ákaflega áríðandi liður í bar-
áttu gegn harðstjórn og einræði, hún
felur í sér frjóanga nýrra fyrirbæra,
sem ætla má að hafi ómetanlega
þýðingu: að sigrast á vissum mót-
setningum sem eru alvarlegar hindr-
32