Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 105

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 105
rekur (eða er látin rekja) raunir sínar út af ástarharmi, en venjan var frá fornu fari að karlmenn einir lýstu ástarsorg sinni, söknuði og þrá vonlítilli í vísum og kvasð- um. Hún minnist þar margra fyrri manna sem átt hafi bágt af þessum sökum og byrjar á einu frægasta dæminu: Tristram nauðir nisti náliga ojt á hverri tíð, því hann meyna missti og mundi hana bœði árla og síð. Þó er enn sárri sorg að mínu líji. Svo er nú hitnuð hyggju höll með hörmum öll sem harða haglið dríji. Guðbrandur biskup og samtíðarmenn hans nefndu ástakvæði stundum bruna- hvœði. Skáldunum hefur einnig orðið mjög tíðrætt um þann bruna sem ástin valdi og tala um að brcnna jyrir konu. J. S. til- færir þessa vísu af spássíu á handriti frá sextándu öld: Einu sinni eg unga leit, ajlaði mér það pínu. Brann eg jyrir þig, brúðurin tcit, beint í hjarta mínu. Þetta orðalag virðist vera ættað sunnan úr Evrópu. Frökkum hefur lengi verið mjög tamt að tala um að þeir brenni af einhverri ástríðu og þá ekki sízt af ást og talsháttur þeirra brúler pour une femme er orðrétt það sama og brenna jyrir konu, Annars er svipað orðalag algengt í bókmenntum Róm- verja, og alkunnug eru ummæli Páis post- ula um menn sem brenni af Iosta. Sam- kvæmt orðabókum verður þessa orðalags ekki vart í íslenzkum fombókmenntum, en orðin ástarbruni, ástareldur og ástarlogi koma fyrir í þýðingum þegar á 12tu öld. Fyrri parturinn fylgir og fornri liefð suð- rænna (og síðar norrænna) ástaskálda; mótífin eru meira að segja tvö ofin saman: Umsagnir um bœkur ást við fyrstu sýn og ástarharmur. — En ekki þarf að rengja tilfinningar skáldsins þó að hann lýsi þeim eftir forgamalli og þaulriðinni forskrift. Ekki verður nú vitað með vissu hvenær dansleikir fóru fyrst að tíðkast hér á landi né hvenær þeir hurfu úr sögunni. Víst er talið að norrænar þjóðir hafi ekki iðkað þessa íþrótt frá upphafi, heldur hafi hún flutzt sunnan af Frakklandi — enda er heitið dans úr frönsku. En ekki mun mjög fjarri lagi að ætla að íslendingar hafi dansað í sjö aldir — frá 12tu öld og fram á þá 18du þegar þessi þjóð hætti að dansa og yfirleitt að skemmta sér á mannamót- um. Veraldleg og andleg yfirvöld ömuðust mjög við dansleikjunum sökum þeirrar sið- spillingar sem þau töldu þá hafa í för með sér. Olafur Ölafsson (Olavius) drepur á það í ferðabók sinni, Oeconomisk Reise, Kh. 1780, þegar hann hefur sagt frá að Is- lendingar séu hættir að iðka sund, skíða- ferðir, dans, músik og knattleiki: Ja, Geist- ligheden har endog i de seenere Tider an- seet det for en Pligt, i Stedet for at hæmme miieligcn indlpbende Misbruge, reent at af- skaffe alie saakaldte Glæder eller Lystig- lieder, uagtet disse virkelig i og for sig selv ikkun vare uskyldige, ja nyttige, Fornpi- elser, i det de, hvor simple end disse Leege vare, kunde tiene Almuen til en opmuntr- ende Bevægelse og Vederqvægelse et par Gange om Aaret eller ofter, fra det ved- holdende og suure Spe- og Land-Arbeide.1 En eins og J. S. bendir á hefur margt fleira getað stuðlað að því að dansleikir liðu undir lok: Harðindi, stórabóla, al- menn örbirgð og deyfð, og „þá má hafa í huga, að á 18. öld og raunar miklu fyrr er gleðin íslenzka orðin forneskjuleg og ein- angruð menningarleif sem engan stuðning fær erlendis frá.“ — J. S. bætir við að lok- 1 Tilv. eftir J. S. bls. ccxxxiv—ccxxxv. 95
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.