Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 107

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Blaðsíða 107
Umsagnir um bœkur (mansöngur fyrstu rímu í Sörlarímum sann- ar að rímur hafa þá verið kveðnar í dansi, — hins vegar er ekki til beinn vitnisburður um að fornkvæði hafi verið danskvæði), síðan afmorskvæði og vikivakakvæði. Þegar farið er að skrifa upp fornkvæðin eftir iniðja 17du öld eru þau nefnd þessu nafni sem sýnir að þau eru þá dauð bókmennta- grein (og Jón Olafsson Indíafari sem um líkt leyti fæst við að þýða dönsk forn- kvæði, kveður þau undir rímnahætti en heldur þó viðlagi og ófullkomnu rimi bregður fyrir að hætti fornkvæða; sjá útg. Jóns Helgasonar, Isl. fornkvæði IV). Þeir sem þennan kveðskap fluttu með sér til íslands og hinir sem eftir líktu, hafa kært sig kollótta um álit íhaldssamra manna á þessum kvæðum, en svo fór að þau urðu að þoka af dansgólfinu fyrir rímum og vikivakakvæðum á rammri íslenzku með hljóðastafasetningu og skáldamáli, heitum og kenningum. En ávallt hafa einhverjir kunnað að fara með og syngja fornkvæði. Þeir Jón Sigurðsson og Grundtvig byrja fornkvæðaútgáfu sína á KvœSi af Olaji liljurós og taka fram að þetta kvæði sé enn meðal dáðustu og algengustu kvæða á ís- landi. Aliir þekkja lagið; það er og fornt, en Færeyingar eru nú taldir kunna betur rétta hljómfallið. Náskylt kvæði er til á tungum annarra Norðurlandaþjóða og þar kemur fram það sem vantar í íslenzkar upp- skriftir fyrr og síðar, að Ólafur liljurós lenti í þessum ósköpum daginn fyrir brúð- kaup sitt, og unnusta hans var ein þeirra þriggja sem dóu og jóru (eða voru lögS) í steinþró saman (tvær gerðir). Efni vikivakakvæða er mjög margbreyti- legt; mikið um ástir, bæði kveinstafir og kvennalof, ýmiskonar gamankvæði, háð og spé og stundum um nafngreinda menn, og sum allklúr. Sum bera með sér ólýsanlegan þokka, stundum angurværan. Onnur orka á lesandann með hraða, glaum og gleði. Og mörg eru kveðin af leikandi lipurð á skín- andi fallegri íslenzku. En í útgáfu ætlaðri almenningi mundi hreint ekki veita af að skýrðar væru kenningar (margar heldur en ekki snúnar) og auk þess ýmis fágæt orð. Eitt byrjar svo: Grés á grundar dróma geisar ferjan Oma nú úr nausti góma, ef nýtir þiljan Ijóma. (II 133). Ilér er um að ræða hið vandaðasta verk í alla staði, en á því er einn stór galli: út- gáfunni er skorinn of þröngur stakkur. Þeim, sem á annað borð kunna að meta þennan skáldskap, nægir ekki úrval, — jafnvel ekki stórt úrval. Mátt hefði taka öli fornkvæði (þó ekki væru prentaðar all- ar gerðir); það hefði líklega orðið mátu- legt í eitt bindi. Vikivakakvæði skipta hundruðum — 43 kvæði eru prentuð hér á 104 blaðsíðum og mætti gizka á að heildar- safn (500 kvæði?) kæmust fyrir í tveim 30 arka (480 bls.) bindum. Þá eru eftir leik- kvæði, afmorskvæði, þulur, margvíslegar stökur og kviðlingar (sem hér eru í úrvali), og má ætla því eitt stórt bindi, og síðast en ekki sízt — og þá er komið út fyrir þau mörk sem J. S. setti sinni útgáfu — hefði mátt óska sér eins bindis eða tveggja (lík- legra) með því efni (og þvílíku) sem prent- að er í safni Ólafs Davíðssonar (4. b. af ís- lenzkum gátum, skemmtunum, vikivökum og þulum, „íslenzkar þulur og þjóðkvæði"), þar sem eru sagnakvæði (Kötludraumur o. fl.), galdrar, grýlukvæði, þulur (fuglaþul- ur, barnagælur, ýkjukvæði, gamankvæði o. m. fl.). Hér eru þá komin að líkindum ein fimm stór bindi — og hefur þó ekki verið gjört ráð fyrir inngangi sem þyrfti að vera yfirgripsmikill. Mörgum mun nú þykja ærin heimtu- frekjan, — og ég veit vel að þvílík útgáfa 7 TMM 97
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.