Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Síða 107

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Síða 107
Umsagnir um bœkur (mansöngur fyrstu rímu í Sörlarímum sann- ar að rímur hafa þá verið kveðnar í dansi, — hins vegar er ekki til beinn vitnisburður um að fornkvæði hafi verið danskvæði), síðan afmorskvæði og vikivakakvæði. Þegar farið er að skrifa upp fornkvæðin eftir iniðja 17du öld eru þau nefnd þessu nafni sem sýnir að þau eru þá dauð bókmennta- grein (og Jón Olafsson Indíafari sem um líkt leyti fæst við að þýða dönsk forn- kvæði, kveður þau undir rímnahætti en heldur þó viðlagi og ófullkomnu rimi bregður fyrir að hætti fornkvæða; sjá útg. Jóns Helgasonar, Isl. fornkvæði IV). Þeir sem þennan kveðskap fluttu með sér til íslands og hinir sem eftir líktu, hafa kært sig kollótta um álit íhaldssamra manna á þessum kvæðum, en svo fór að þau urðu að þoka af dansgólfinu fyrir rímum og vikivakakvæðum á rammri íslenzku með hljóðastafasetningu og skáldamáli, heitum og kenningum. En ávallt hafa einhverjir kunnað að fara með og syngja fornkvæði. Þeir Jón Sigurðsson og Grundtvig byrja fornkvæðaútgáfu sína á KvœSi af Olaji liljurós og taka fram að þetta kvæði sé enn meðal dáðustu og algengustu kvæða á ís- landi. Aliir þekkja lagið; það er og fornt, en Færeyingar eru nú taldir kunna betur rétta hljómfallið. Náskylt kvæði er til á tungum annarra Norðurlandaþjóða og þar kemur fram það sem vantar í íslenzkar upp- skriftir fyrr og síðar, að Ólafur liljurós lenti í þessum ósköpum daginn fyrir brúð- kaup sitt, og unnusta hans var ein þeirra þriggja sem dóu og jóru (eða voru lögS) í steinþró saman (tvær gerðir). Efni vikivakakvæða er mjög margbreyti- legt; mikið um ástir, bæði kveinstafir og kvennalof, ýmiskonar gamankvæði, háð og spé og stundum um nafngreinda menn, og sum allklúr. Sum bera með sér ólýsanlegan þokka, stundum angurværan. Onnur orka á lesandann með hraða, glaum og gleði. Og mörg eru kveðin af leikandi lipurð á skín- andi fallegri íslenzku. En í útgáfu ætlaðri almenningi mundi hreint ekki veita af að skýrðar væru kenningar (margar heldur en ekki snúnar) og auk þess ýmis fágæt orð. Eitt byrjar svo: Grés á grundar dróma geisar ferjan Oma nú úr nausti góma, ef nýtir þiljan Ijóma. (II 133). Ilér er um að ræða hið vandaðasta verk í alla staði, en á því er einn stór galli: út- gáfunni er skorinn of þröngur stakkur. Þeim, sem á annað borð kunna að meta þennan skáldskap, nægir ekki úrval, — jafnvel ekki stórt úrval. Mátt hefði taka öli fornkvæði (þó ekki væru prentaðar all- ar gerðir); það hefði líklega orðið mátu- legt í eitt bindi. Vikivakakvæði skipta hundruðum — 43 kvæði eru prentuð hér á 104 blaðsíðum og mætti gizka á að heildar- safn (500 kvæði?) kæmust fyrir í tveim 30 arka (480 bls.) bindum. Þá eru eftir leik- kvæði, afmorskvæði, þulur, margvíslegar stökur og kviðlingar (sem hér eru í úrvali), og má ætla því eitt stórt bindi, og síðast en ekki sízt — og þá er komið út fyrir þau mörk sem J. S. setti sinni útgáfu — hefði mátt óska sér eins bindis eða tveggja (lík- legra) með því efni (og þvílíku) sem prent- að er í safni Ólafs Davíðssonar (4. b. af ís- lenzkum gátum, skemmtunum, vikivökum og þulum, „íslenzkar þulur og þjóðkvæði"), þar sem eru sagnakvæði (Kötludraumur o. fl.), galdrar, grýlukvæði, þulur (fuglaþul- ur, barnagælur, ýkjukvæði, gamankvæði o. m. fl.). Hér eru þá komin að líkindum ein fimm stór bindi — og hefur þó ekki verið gjört ráð fyrir inngangi sem þyrfti að vera yfirgripsmikill. Mörgum mun nú þykja ærin heimtu- frekjan, — og ég veit vel að þvílík útgáfa 7 TMM 97
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.