Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Side 31

„Undrið“ í spœnskri menningarbaráttu
fji'rjálsrœði“
Arið 1958 hefjast fyrstu námu-
mannaverkföllin í Asturíu. Kommún-
istaflokkurinn hvetur þjóðina til að
styðja sameiningarstefnu sína í
stjórnmálum, sem byggir að veru-
legu leyti á viðleitni ungra mennta-
manna í þá átt. 1959 koma oddamenn
menningarbaráttunnar opinberlega
fram í tilefni af minningarhátíð
skáldsins Antonios Machados, sem
haldin var bæði í Frakklandi og á
Spáni. Mörg óleyfileg félög, bæði
forn og nýstofnuð, hvetja til „frið-
samlegs þj óðarverkfalls“. Foringj-
arnir eru handteknir: Simon Sanchez
úr framkvæmdanefnd kommúnista-
flokksins, de Amat, menntamaður úr
„innanlands sósíalistaflokknum“, og
auk þessara fulltrúa menntamanna
frá 1936, maður eins og Cerón Ayuso,
fulltrúi nýstofnaðs félags, FLP, sem
berst gegn fasisma en hefur innan
sinna vébanda fulltrúa ólíkustu skoð-
ana: katólska framsóknarmenn, marx-
ista, byltingarsinnaða smáborgara
ofl. ofl. Einnig upplýstist það, að
Dionisio Ridruejo, fyrrverandi sér-
fræðingur í falangískri hugsjóna-
fræði, hafi stutt að framkvæmd námu-
mannaverkfallsins, en tekizt að kom-
ast undan lögreglunni. Nú er Ridru-
ejo formaður félags sem er mótsnúið
Frankóstjórninni og ásamt Cerón
málsvari nýju menningarlegu and-
stöðunnar.
Undan slíkum þunga verður stjóm-
in að láta og hörfa úr fyrri vígstöðv-
um. Vegna þessarar breiðu víglínu
verður hún að láta sér nægja að
halda sig í hættuminnstu virkjunum:
„Frjálsræðið" verður til. — Það er
árið 1960, einmitt þegar skáldsögur
eins og La Mina, Náman, eftir Ar-
mando López Salinas eða bók Cast-
ellets, „Tuttugu ár spænskrar ljóð-
listar“, koma út og hrjóta múra rit-
skoðunarinnar. Skáldsagan fjallar
um, á mjög raunhæfa vísu, hlutskipti
og baráttu námumannanna í Asturiu
og Castellets vegsamar umrætt tíma-
bil framfarasinnaðrar ljóðagerðar. Á
sama líma birtast í tímaritum umræð-
ur um marxisma, sem menn ýmist
telja vel eða illa fallinn til leiðarvísis
fyrir þjóðfélag framtíðarinnar.
„Frjálsræðið“ sýnir sig við nánari
athugun einnig í árangri af haráttu
menntamanna í fyrirlestrasölum há-
skólanna og í öðrum menntastofnun-
um og á götum úti þar sem barizt er
gegn handtökum lögreglunnar og lög-
sókn valdstjórnarinnar. — Enginn
hefur gefið spánverjum þetta frjáls-
ræði, hvorki Frankó né Fraga Iri-
barne eða sameiginlegur Evrópu-
markaður, þeir hafa áunnið sér það
sjálfir, það gerðist þegar mennta-
mennirnir sameinuðust verkamönn-
unum í baráttu þeirra. Sú sameining
er trygging fyrir því að menningar-
legur sigur á einræði og harðstjórn
Frankós muni vinnast.
21