Tímarit Máls og menningar - 01.06.1965, Page 115

Erlend tímarit
fót. Ég gat ekki þolað að' horfa á þessa
Þjóðverja meira en vikutíma, og sótti um
að verða flutt aftur til Leníngrad. Þetta
var kannski heimskulegt, en svona voru til-
finningar okkar. Við höfðum orðið að þola
of mikið.“
Það er svo margs að minnast, ég veit ekki
hvað á að telja næst. Jú, „Svarta sumarið“
1942, með ósigrinum við Kharkov og falli
Sevastopol eftir 250 daga vöm, sem var á
sína vísu jafn hetjuleg og hörkuleg eins og
vörn Leníngrad. „Svarta sumarið" var rétt-
nefni: Þjóðverjar sóttu stöðugt fram til
Stalíngrad, jafnvel eftir að Stalín hafði gef-
ið út dagskipunina um að ekki skyldi
„iiörfað um eitt fótmál" eftir fall Rostov og
Novotsérkask. Þeir ruddust í gegnum Kú-
ban og sóttu langt inn í Kákasus. Landa-
bréfið leit dapurlega út og tilkynningamar
ekki síður: „Sveitir okkar hafa yfirgefið
Rostov, Novotsérkask, Krasnodar."
Og svo virtust þeir loksins hafa verið
stöðvaðir: nú voru þeir í Mozdok, Mozdok,
Mozdok, vikum saman, síðan mánuðum
saman. Nú var enginn staður „yfirgefinn"
framar.
Churchill kom og fór í ágúst, en átti ekki
annað erindi en segja sovétþjóðum að ekki
væri að vænta neinna nýrra vígstöðva. Eftir
heimsókn hans komust á kreik bölsýnar
sögusagnir. Anders hershöfðingi átti að
hafa sagt honum (að því er pískrað var í
hrezka sendiráðinu), að leiknum væri lok-
ið, og réttast væri fyrir Pólverja að komast
sem fyrst burt úr Sovétríkjunum. Churchill
sjálfur áleit að líkurnar væru jafnar fyrir
ósigri og sigri Sovétríkjanna; hann hafði
mestar áhyggjur af því að Þjóðverjum tæk-
ist að brjótast í gegnum Kákasus til Mið-
austurlanda ...
Það er næstum kátlegt að minnast sumra
þeirra bölsýnisspádóma sem heyrðust í
„diplómatískum hækistöðvum" um þessar
mundir. Auðvitað voru undantekningar.
Roger Garreau, fulltrúi De Gaulle, var ein
þeirra. Philip Faymonville hershöfðingi, í
bandaríska sendiráðinu, var þess fullviss að
Rússar mundu sigra, en hann varð að
standa í hörðum erjum við kollega sína —
Michela hershöfðingja og kólónel Park,
sem álitu að öll von væri úti.
Jafnvel eftir að Þjóðverjar höfðu verið
innikróaðir við Stalíngrad, álitu þessir
tveir bandarísku „sérfræðingar“ að það
væri „djöfullega slungið" af Þjóðverjum að
láta innikróa sig þannig; með því móti
mundu þeir binda fjölmennar rússneskar
hersveitir og valda sovézku yfirherstjórn-
inni miklum vandræðum. Faymonville áleit
að þeir væru fábjánar og það hélt reyndar
brezki hemaðarráðunauturinn líka; hann
spáði því þegar í nóvember að Rússar
mundu ná Kharkov aftur með vorinu.
Þann vetur fór ég til Don-héraðanna; ég
kom til Kotelníkovo rétt eftir flótta Man-
steins og hers hans sem hafði reynt að
hrjótast áfram til Stalíngrad. Ég hitti Mal-
ínovskí hershöfðingja, sem nú er hermála-
ráðherra, í þorpi við Don, hann var einn af
ágætustu leiðtogum hersins; hann var þá
44 ára og virtist miklu yngri, þrátt fyrir
margra vikna harða bardaga. Hann var
bjartsýnn, en áleit að aðeins raunverulegar
vesturvígstöðvar gætu stytt stríðið að mun.
Ennþá var Iöng leið ófarin frá Don til Ber-
línar.
Ég átti líka eftir að hitta Malínovskí í
Beriín, og ennfremur Tsjúíkov sem ég hitti
fyrst x Stalíngrad tveim dögum eftir að or-
ustunni var lokið.
Ég þarf ekki að lýsa Stalíngrad hér. Ég
er ekki hlóðþyrstur maður eða kvalasjúkur,
en ég verð að játa að mér var ánægja að
því að sjá alla þessa dauðu og deyjandi
Þjóðverja í Stalíngrad, — einhvemveginn
voru þeir tákn hinnar miklu hegningar fyr-
ir allt illt sem Hitlerisminn hafði gert
105